Məzmun xətti
aşağıdakı alt-xətləri əhatə edir:
Fərd, ailə, cəmiyyət və dövlət
Cəmiyyətin sosial-iqtisadi həyatı
İnsan hüquqları
və vətəndaşlıq
1.4.
Fəaliyyət xətləri
Kurikulumda fənnin məzmunu
bacarıqlar şəklində ifadə olunmuş standartların köməyi ilə verilir. Bacarıqlar
isə şagirdin müxtəlif fəaliyyətləri nəticəsində əldə olunur və onların köməyi
ilə nümayiş etdirilir. Buna görə standartlar müəyyənləşdirilərkən aşağıdakı fəaliyyət
xətləri ilə əlaqəlilik nəzərə alınmışdır:
Mühakiməyürütmə və əsaslandırma
Əlaqələndirmə
Tədqiqetmə
Problemin həlli
Təqdimetmə
Fəaliyyət xətləri məzmunun
mənimsənilməsinin, ondan istifadə olunmasının, fənnin öz daxilindəki mövzularla
və digər fənlərin mövzuları ilə əlaqə yaratmağın ən yaxşı yollarıdır. Fəaliyyət
xətləri fənni bir-birilərindən təcrid olunmuş bilik və
bacarıqlar toplusu kimi yox, bütöv bir tam kimi başa düşməyə kömək göstərir.
1.5. Məzmun standartları
I sinif
I sinfin sonunda şagird:
• müşahidə etdiyi varlıqların və təbiət hadisələrinin mahiyyətini
anladığını nümayiş etdirir;
• sadə coğrafi bilik və bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir;
• canlılar aləmi haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş etdirir;
• ekoloji bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir;
• insanı sosial varlıq kimi dərk etdiyini nümayiş etdirir;
• sadə iqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir;
• dövlət rəmzlərini tanıdığını nümayiş etdirir;
• hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir;
• ünsiyyət mədəniyyəti haqqında təsəvvürə malik olduğunu nümayiş
etdirir;
• insan mənəviyyatını şərtləndirən amilləri anladığını nümayiş etdirir;
• mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu anladığını nümayiş etdirir;
• mənəvi borc haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş etdirir;
• sağlamlığın mühafizəsi və sağlam həyat tərzi haqqında bilik və
bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir;
• həyat və sağlamlıq üçün təhlükə törədən mənbələrə dair bilik və
bacarıqlar nümayiş etdirir;
• fövqəladə hallar barəsində ilkin təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların və təbiət hadisələrinin mahiyyətini
anladığını nümayiş etdirir.
1.1.1. Varlıqları, hadisələri sadə şəkildə təsvir edir.
1.1.2. Varlıqları, hadisələri xarakterik əlamətlərinə görə fərqləndirir.
1.2. Sadə coğrafi bilik və bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
1.2.1. Coğrafi obyektləri (dağ, təpə, dərə, düzənlik, çay, göl) əlamətlərinə
görə fərqləndirir.
1.2.2. Yaşadığı ərazinin sadə coğrafi təsvirini verir.
1.3. Canlılar aləmi haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
1.3.1. Canlılar aləminə aid olan varlıqları (bitki, heyvan, insan)
tanıyır.
1.3.2. Canlıların yaşamasını şərtləndirən amilləri sadalayır.
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
1.4.1. Ətraf mühitin (evin, sinifin, həyətin, havanın, suyun) təmiz
saxlanmasının vacibliyini sadə şəkildə şərh edir.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi dərk etdiyini nümayiş etdirir.
2.1.1. “Fərd”, “ailə” və “kollektiv” anlayışları barədə təsəvvürlərini
bildirir.
2.1.2. Birgə fəaliyyətin faydasını nümunələr əsasında izah edir.
2.1.3. Ailədə və kollektivdə üzərinə düşən vəzifələri sadalayır.
2.2. Sadə iqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.2.1. Gün rejimi haqqında təsəvvürlərini sadə şəkildə ifadə edir.
2.2.2. “Büdcə” anlayışını sadə şəkildə izah edir.
2.2.3. Azərbaycan Respublikasının pul nişanlarını tanıyır.
2.3. Dövlət rəmzlərini tanıdığını nümayiş etdirir.
2.3.1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət rəmzlərini sadə şəkildə izah
edir.
2.4. Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.4.1. Məktəbin daxili nizam-intizam qaydalarını
sadalayır.
2.4.2. Şagird hüquqlarını sadalayır.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyəti haqqında təsəvvürə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
3.1.1. İnsanlararası ünsiyyət etiketlərinə (salamlaşmaq, özünütəqdim,
müraciət, müraciətə cavab, xudahafizləşmək) əməl edir.
3.1.2. Etiketdənkənar davranışları fərqləndirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını şərtləndirən amilləri anladığını nümayiş
etdirir.
3.2.1. Şəxsiyyəti formalaşdıran mənəvi keyfiyyətləri (düzlük,
doğruçuluq, çalışqanlıq, səmimilik) sadə şəkildə şərh edir.
3.2.2. Mənəviyyata zidd xüsusiyyətlərə (yalançılıq, paxıllıq, xəbərçilik)
münasibət bildirir.
3.3. Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu anladığını nümayiş
etdirir.
3.3.1. Təsvirlərdə dini rəmzləri (ibadətgahlar, nişanlar, dini kitablar,
əşyalar) fərqləndirir.
3.3.2. Dinlər haqqında ilkin təsəvvürlərini sadə şəkildə izah edir.
3.4. Mənəvi borc haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş etdirir.
3.4.1. Mənəvi borc (böyüklərə hörmət, kiçiklərə və xəstələrə qayğı)
haqqında təsəvvürlərini ifadə edir.
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlamlığın mühafizəsi və sağlam həyat tərzi haqqında bilik və
bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
4.1.1. Sağlam həyat tərzinin şərtlərini (təmizkarlıq, düzgün qidalanma,
yuxu və istirahət) sadalayır.
4.1.2. Hava durumuna uyğun geyim seçiminin əhəmiyyətini
sadə formada əsaslandırır.
4.2. Həyat və sağlamlıq üçün təhlükə törədən mənbələrə dair bilik və
bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.2.1. Həyat və sağlamlıq üçün təhlükə törədə bilən məişət alət və
avadanlıqlarını (elektrik və qaz cihazları, alışdırıcı, kəsici və deşici alətlər)
sadalayır.
4.2.2. Ətrafdakı şübhəli əşyalara toxunmağın və tanımadığı insanlarla
ünsiyyətin təhlükəsini izah edir.
4.2.3. Sadə yol hərəkət qaydalarını (səki və yolun kənarı ilə hərəkət
etmək, svetoforun işarələrinə əməl etmək) sadalayır.
4.2.4. Nəqliyyat vasitələrini (lift, eskalator, avtomobil, avtobus,
qatar, gəmi, təyyarə) tanıyır.
4.3. Fövqəladə hallar barəsində ilkin təsəvvürlərə malik olduğunu
nümayiş etdirir.
4.3.1. Təbii fövqəladə hadisələri (daşqın, subasma, qasırğa, ildırım, zəlzələ,
torpaq sürüşməsi, qar uçqunu) və texnogen qəzaları (partlayış, yanğın, böyük nəqliyyat
qəzası, ətraf mühitin zəhərli maddələrlə çirklənməsi) təsvirlərdə tanıyır.
4.3.2. Mülki-müdafiə siqnallarını və qəzalardan mühafizə vasitələrini (əleyhqaz,
respirator, yanğınsöndürmə balonu, su, qum) tanıyır.
4.3.3. Yerli şəraitə uyğun süni yaradılmış ekstremal vəziyyətlərdə su,
qum, respiratordan istifadə bacarıqları nümayiş etdirir.
II sinif
II sinfin sonunda şagird:
varlıq və hadisələri xarakterik əlamətlərinə görə qruplaşdırır və
müvafiq avadanlıqlardan sərbəst istifadə edir;
coğrafi obyektlərin (dağ, təpə, dərə, düzənlik, çay, göl) yaranma səbəblərini
izah edir;
canlılar aləminə aid olan varlıqları spesifik xüsusiyyətlərinə görə fərqləndirir;
ətraf mühiti çirkləndirən mənbələri şərh edir;
“fərd”, “ailə” və” kollektiv” anlayışlarını, özünün ailədə və
kollektivdəki vəzifələrini şərh edir;
şəxsi büdcəsini tərtib edir və müvafiq hesablamalar aparır;
dövlətin əlamətlərini tanıdığını nümayiş etdirir;
məktəbdaxili nizam-intizam qaydalarını izah edir;
özünün və yoldaşlarının hüquqlarını bilir;
insanlararası ünsiyyət etiketlərinə dair bilik və bacarıqlarını nümayiş
etdirir;
şəxsiyyəti formalaşdıran mənəvi keyfiyyətlərə münasibət bildirir;
mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu izah edir;
müxtəlif dinlərin ümumi cəhətlərini şərh edir;
insanlara qayğı göstərməyin mənəvi borc olması barədə fikirlərini şərh
edir;
mənəvi borc haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş etdirir;
sağlam həyat tərzi və yoluxucu xəstəliklər barədə fikirlərini şərh
edir;
məişətdə və ətraf mühitdə insan sağlamlığı üçün zəruri olan təhlükəsizlik
qaydalarını izah edir;
təbii və texnogen qəzalardan mühafizə vasitələrini bilir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların və təbiət hadisələrinin mahiyyətini
anladığını nümayiş etdirir.
1.1.1. Varlıqları, hadisələri xarakterik əlamətlərinə görə qruplaşdırır.
1.1.2. Varlıq və hadisələri öyrənmək üçün müvafiq avadanlıqlardan sərbəst
istifadə edir.
1.1.3. Suyun təbiətdə dövranını sadə şəkildə təsvir edir.
1.2. Sadə coğrafi bilik və bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
1.2.1. Coğrafi obyektlərin (dağ, təpə, dərə, düzənlik, çay, göl) yaranma
səbəblərini izah edir.
1.2.2. Üfüqün cəhətlərini təyin edir.
1.3. Canlılar aləmi haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
1.3.1. Canlılar aləminə aid olan varlıqları (bitki,
heyvan, insan) təsvir edir.
1.3.2. Tanıdığı canlıları spesifik xüsusiyyətlərinə görə fərqləndirir.
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
1.4.1. Ətraf mühiti çirkləndirən mənbələri ayırd edir.
1.4.2. Təqdim olunmuş materiallarda ətraf mühitə münasibəti qiymətlən-dirir.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi dərk etdiyini nümayiş etdirir.
2.1.1.” Fərd”, “ailə” və” kollektiv” anlayışlarını fərqləndirir.
2.1.2. Özünün və yoldaşlarının kollektiv daxilindəki fəaliyyətinə
münasibət bildirir.
2.1.3. Ailədə və kollektivdə vəzifələrin əhəmiyyətini izah edir.
2.2. Sadə iqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.2.1. Gün rejiminin nümunəsində vaxtdan səmərəli istifadə etdiyini
nümayiş etdirir.
2.2.2. Verilmiş şərtlərə uyğun şəxsi büdcəsini tərtib edir.
2.2.3. Milli pulla müvafiq hesablamalar aparır.
2.3. Dövlət rəmzlərini tanıdığını nümayiş etdirir.
2.3.1. Dövlətin əlamətlərini (ərazi, ordu, milli pul, rəhbər, paytaxt)
tanıyır.
2.4. Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.4.1. Məktəbin daxili nizam-intizam qaydalarının mahiyyətini sadə
formada izah edir.
2.4.2. Özünün və yoldaşlarının hüquqlarının pozulması hallarına münasibət
bildirir.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyəti haqqında təsəvvürə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
3.1.1. İnsanlararası ünsiyyət etiketlərinə (yoldaşını
təqdim etmək, hal-əhval tutmaq, təbrik etmək, kömək təklif etmək) əməl edir.
3.1.2. Etiketdənkənar davranışlara tənqidi münasibət bildirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını şərtləndirən amilləri anladığını nümayiş etdirir.
3.2.1. Şəxsiyyəti formalaşdıran mənəvi keyfiyyətləri (mərhəmət, ailəyə və
vətənə məhəbbət, düşmənə nifrət, səhvini etiraf etmək) şərh edir.
3.2.2. Mənəviyyata zidd xüsusiyyətlərə (kin, nifrət, laqeydlik) münasibət
bildirir.
3.3. Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu anladığını nümayiş
etdirir.
3.3.1. Nümunələr əsasında müxtəlif dinlərin mövcudluğunu izah edir.
3.3.2. Dinlərin ümumi cəhətlərini izah edir.
3.4. Mənəvi borc haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş etdirir.
3.4.1. Mənəvi borc (dəstək olmaq, mərhəmət, şəfqət və yardım göstərmək)
haqqında biliklərini izah edir.
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlamlığın mühafizəsi və sağlam həyat tərzi haqqında bilik və
bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
4.1.1. Sağlam həyat tərzi haqqında mülahizələrini şərh edir.
4.1.2. Yoluxucu xəstəliklərdən (qrip, angina) qorunma yollarını sadə
formada şərh edir.
4.2. Həyat və sağlamlıq üçün təhlükə törədən mənbə və obyektləri tanıyır
və nəzərə alır.
4.2.1. Məişətdə istifadə olunan qaz və elektrik avadanlıqlarının, habelə
alışdırıcı, deşici və kəsici alətlərin hansı hallarda təhlükə mənbəyinə
çevrildiyini sadə formada təsvir edir.
4.2.2. Ətrafda həyat üçün təhlükəli olan yer və obyektləri (gəzinti
qadağan olunan yerlər, elektrik və qaz qurğuları) sadalayır.
4.2.3. Zəruri yol hərəkət qaydalarını (piyada keçid nişanları olan və
olmayan yerlərdə) izah edir.
4.2.4. Nəqliyyat vasitələrində (lift, eskalator,
avtomobil, avtobus, qatar) təhlükəsizlik qaydalarını (minmək, düşmək, pəncərədən
boylanmamaq, qolunu çıxarmamaq, sallanmamaq) izah edir.
4.3. Fövqəladə hallar barəsində ilkin təsəvvürlərə malik olduğunu
nümayiş etdirir.
4.3.1. Fövqəladə halları əlamətlərinə görə (təbii, texnogen) fərqləndirir.
4.3.2. Qəzalardan mühafizə vasitələrini təyinatına görə izah edir.
4.3.3. Yerli şəraitə uyğun süni yaradılmış ekstremal vəziyyətlərdə (zəlzələ,
subasma, yanğın, partlayış təhlükəsi zamanı həyəcan siqnalı) özünümühafizə
bacarıqları nümayiş etdirir.
III sinif
III sinfin sonunda şagird:
• varlıq və hadisələr arasındakı əlaqələri şərh edir, maddələrin və
hadisələrin təbiətini öyrənmək üçün kiçik təcrübələr aparır və nəticələri izah
edir;
• coğrafi obyektləri əlamətlərinə görə fərqləndirir;
• sadə əşyaların və evinin planını çəkir;
• canlılar arasındakı əlaqəni, ətraf aləmin dərk edilməsində duyğu
orqanlarının rolunu izah edir;
• ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasında bitki örtüyünün rolunu izah edir;
• təbiətimizin qorunmasında Azərbaycan dövlətinin rolunu izah edir;
• “cəmiyyət” anlayışı və onun tərkibi barədə fikirlərini şərh edir;
• mövcud resurslardan (ərzaq, su, qaz, elektrik enerjisi) qənaətlə
istifadə, “gəlir”, “xərc” və “ailə büdcəsi” anlayışları barədə fikirlərini şərh
edir;
• Azərbaycanın dövlət rəmzlərini tanıdığını nümayiş etdirir;
• “qayda” və “qanun” anlayışlarının fərqini izah edir;
• uşaq hüquqları haqqında müvafiq sənədləri sadalayır;
• ünsiyyət zamanı nəzakət qaydalarına əməl edir;
• digər xalqların ünsiyyət qaydalarına tolerant yanaşır;
• mənəviyyata zidd xüsusiyyətlərə münasibət bildirir;
• müxtəlif dinlərin peyğəmbərlərini və səmavi
kitablarını tanıyır, dinlərin təbliğ etdiyi dəyərləri şərh edir;
• mənəvi borc haqqında biliklərini həyat təcrübəsi incəsənət əsərləri əsasında
şərh edir;
• sağlam həyat tərzinə zidd olan vərdişlərin, mövsümə görə yayılan xəstəliklərdən
qorunma yollarını şərh edir;
• məişətdə istifadə olunan qaz, elektrik avadanlıqlarından vaxtı ötmüş
qida məhsullarından istifadənin təhlükəli olması barədə fikirlərini şərh edir;
• nəqliyyat vasitələrindən təhlükəsizlik qaydaları barədə bilik və
bacarıqlarını nümayiş etdirir;
• fövqəladə halları səciyyəvi xüsusiyyətlərinə görə izah edir və qəzalardan
mühafizə qaydalarını bilir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və alt-standartlar
1. Təbiət və biz
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların və təbiət hadisələrinin mahiyyətini
anladığını nümayiş etdirir.
1.1.1. Varlıqlar, hadisələr arasındakı əlaqələri sadə formada şərh edir.
1.1.2. Maddələrin və hadisələrin təbiətini öyrənmək üçün kiçik təcrübələr
aparır və nəticələri izah edir.
1.1.3. “Zaman”, “məkan” və “hərəkət” anlayışlarını sadə şəkildə izah
edir.
1.2. Sadə coğrafi bilik və bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
1.2.1. Coğrafi obyektləri (dəniz, okean, ada, materik) əlamətlərinə görə
fərqləndirir.
1.2.2. Azərbaycanın sadə coğrafi təsvirini verir.
1.2.3. Sadə əşyaların və evinin planını çəkir.
1.3. Canlılar aləmi haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
1.3.1. Bitkiləri və heyvanları səciyyəvi əlamətlərinə görə qruplaşdırır.
1.3.2. Canlılar arasındakı əlaqəni izah edir.
1.3.3. Ətraf aləmin dərk edilməsində duyğu
orqanlarının rolunu izah edir.
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
1.4.1. Ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasında bitki örtüyünün rolunu şərh edir.
1.4.2. Təbiətimizin qorunmasında Azərbaycan dövlətinin rolunu izah edir.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi dərk etdiyini nümayiş etdirir.
2.1.1. Fərd-ailə və fərd-kollektiv münasibətlərini şərh edir.
2.1.2. “Cəmiyyət” anlayışı haqqında təsəvvürlərini ifadə edir.
2.1.3. Cəmiyyətin tərkibi (ailə, kollektiv) barədə biliklərini sadə şəkildə
şərh edir.
2.2. Sadə iqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.2.1. Mövcud resurslardan (ərzaq, su, qaz, elektrik enerjisi) qənaətlə
istifadə barədə fikirlərini ifadə edir.
2.2.2. “Gəlir” və “xərc”, ailə büdcəsi, anlayışlarını sadə şəkildə izah
edir.
2.2.3. Digər dövlətlərin pul nişanlarını tanıyır.
2.3. Dövlət rəmzlərini tanıdığını nümayiş etdirir.
2.3.1. Verilmiş əlamətlərə uyğun olaraq Azərbaycan dövlətini təsvir
edir.
2.4. Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.4.1. “Qayda” və “qanun” anlayışlarının fərqini sadə şəkildə izah edir.
2.4.2. Uşaq hüquqları haqqında müvafiq sənədləri (Uşaq Hüquqları
Konvensiyası, Uşaq Hüquqları Bəyannaməsi, Uşaq Hüquqları haqqında Azərbaycan
Qanunu) sadalayır.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyəti haqqında təsəvvürə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
3.1.1. Ünsiyyət zamanı nəzakət qaydalarına (müsahibini sonadək dinləmək,
sözü kəsməmək, müsahibinə təşəkkür etmək) əməl edir.
3.1.2. Başqa xalqların ünsiyyət qaydalarındakı milli
ünsiyyət etiketlərimizə uyğun gəlməyən fərqliliklərə tolerant yanaşır.
3.2. İnsan mənəviyyatını şərtləndirən amilləri anladığını nümayiş
etdirir.
3.2.1. Şəxsiyyəti formalaşdıran mənəvi keyfiyyətləri (sadəlik, təvazökarlıq,
səbrlilik, iradəlilik, çətin vəziyyətlərdə özünü itirməmək) şərh edir.
3.2.2. Mənəviyyata zidd xüsusiyyətlərə (lovğalıq, qorxaqlıq, xəyanət)
münasibət bildirir.
3.3. Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu anla¬dığını nümayiş
etdirir.
3.3.1. Dinin mahiyyətini sadə formada şərh edir.
3.3.2. Dinlərin təbliğ etdiyi dəyərləri şərh edir.
3.3.3. Peyğəmbərləri və səmavi kitabları tanıyır.
3.4. Mənəvi borc haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş etdirir.
3.4.1. Mənəvi borc haqqında biliklərini nümunələr (həyati, bədii və təsviri
sənət əsərləri) əsasında şərh edir.
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlamlığın mühafizəsi və sağlam həyat tərzi haqqında bilik və
bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
4.1.1. Ətraf mühitdə orqanizmə mənfi təsir göstərən amilləri, sağlam həyat
tərzinə zidd olan vərdişləri izah edir.
4.1.2. Mövsümə görə geniş yayılan xəstəliklərdən qorunma yollarını izah
edir.
4.2. Həyat və sağlamlıq üçün təhlükə törədən mənbə və obyektləri tanıyır
və nəzərə alır.
4.2.1. Məişətdə istifadə olunan qaz və elektrik avadanlıqlarından, habelə
alışdırıcı, deşici və kəsici alətlərdən təhlükəsiz istifadə qaydalarını
sadalayır.
4.2.2. Vaxtı ötmüş qida məhsullarından, dərman preparatlarından icazəsiz
istifadənin həyat üçün təhlükəli olduğunu izah edir.
4.2.3. Zəruri yol nişanlarını (xəbərdarlıq, qadağan, məlumatverici) fərqləndirir.
4.2.4. Nəqliyyat vasitələrində (gəmi, təyyarə) təhlükəsizlik
qaydalarını (göyərtənin kənarlarına yaxınlaşmamaq, xilasedici gödəkçədən və təhlükəsizlik
kəmərindən istifadə, ayaqüstə durmamaq, mobil telefondan və digər texniki vasitələrdən
istifadə etməmək) izah edir.
4.3. Fövqəladə hallar barəsində ilkin təsəvvürlərə malik olduğunu
nümayiş etdirir.
4.3.1. Fövqəladə halları səciyyəvi xüsusiyyətlərinə görə izah edir.
4.3.2. Qəzalardan mühafizə vasitələrindən istifadə qaydalarını şərh
edir.
4.3.3. Yerli şəraitə uyğun süni yaradılmış ekstremal vəziyyətlərdə (əleyhqaz,
yanğınsöndürmə balonu) özünümühafizə bacarıqları nümayiş etdirir.
IV sinif
IV sinfin sonunda şagird:
• varlıq və hadisələrin mahiyyəti haqqında kiçik təqdimatlar edir;
• coğrafi obyektləri xəritədə göstərir, yaşadığı məhəllənin planını çəkir;
• bitki, heyvan və mikroorqanizmin insan həyatında rolunu, insan
orqanlarının funksiyalarını sadə şəkildə izah edir;
• ekologiyanın sağlamlaşdırılması, qorunması ilə bağlı kiçik təqdimatlar
edir;
• insanı sosial varlıq kimi səciyyələndirən cəhətlər barədə təqdimatlar
edir;
• “vergi”, “dövlət bücəsi” və “sığorta” anlayışlarını sadə şəkildə izah
edir;
• ”qənaət”, “israf” anlayışlarını müqayisə edir;
• dövlət orqanlarının (təhsil, səhiyyə, vergi, daxili işlər, məhkəmə)
funksiyalarını izah edir;
• öz hüquqlarını uşaq hüquqları sənədləri baxımından şərh edir;
• ünsiyyət mədəniyyətinə aid kiçik təqdimatlar edir;
• müzakirə və diskussiyalarda mənəvi keyfiyyətləri nümayiş etdirir;
• dini dəyərləri xurafatdan fərqləndirir;
• ailə və vətən qarşısında mənəvi borcla bağlı kiçik təqdimatlar edir;
• sağlamlığa mənfi təsir göstərən əsəbilik və digər
emosional gərginlikləri nümunələrlə izah edir;
• məişətdə istifadə olunan qaz və elektrik avadanlıqlarından təhlükəsiz
istifadə qaydalarını izah edir
• yol hərəkəti və nəqliyyatdan istifadə qaydaları ilə bağlı kiçik təqdimatlar
edir;
• fövqəladə hallar zamanı tibbi yardım barədə biliklərini şərh edir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların və təbiət hadisələrinin mahiyyətini
anladığını nümayiş etdirir.
1.1.1. Varlıq və hadisələrin mahiyyəti haqqında kiçik təqdimatlar edir.
1.1.2. Təbii resurslardan, təbiət hadisələrindən (“işıq”, “səs” və
“enerji”) istifadədə elmin rolunu izah edir.
1.1.3. Azərbaycanda mövcud olan enerji mənbələri haqqında kiçik təqdimatlar
edir.
1.2. Sadə coğrafi bilik və bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
1.2.1. Coğrafi obyektləri xəritədə göstərir.
1.2.2. Yerin təbii zonalarını sadə şəkildə təsvir edir.
1.2.3. Yaşadığı ərazinin, məhəllin planını çəkir.
1.3. Canlılar aləmi haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
1.3.1. Canlı və cansız təbiət arasındakı əlaqələri izah edir.
1.3.2. Bitki, heyvan və mikroorqanizmlərin insan həyatında rolunu izah
edir.
1.3.3. İnsan orqanlarının funksiyalarını sadə şəkildə izah edir.
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
1.4.1. Yaşadığı ərazidə ekologiyanın sağlamlaşdırılması üçün kiçik layihələr
hazırlayıb təqdim edir.
1.4.2. Ekologiyanın qorunması ilə bağlı kiçik təqdimatlar edir.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi dərk etdiyini nümayiş etdirir.
2.1.1. Cəmiyyətdə fərd, ailə, kollektivin rolunu sadə şəkildə izah edir.
2.1.2. İnsanı sosial varlıq kimi səciyyələndirən cəhətlər barədə kiçik təqdimat
hazırlayır.
2.1.3. Ailə və kollektivdə üzərinə düşən vəzifələr haqqında təqdimatlar
hazırlayır.
2.2. Sadə iqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.2.1. “Qənaət” və “israf “ anlayışlarını müqayisə edir.
2.2.2. “Vergi”, “Dövlət büdcəsi” və “Sığorta” anlayışlarını sadə şəkildə
izah edir.
2.2.3. Milli pul nişanları ilə digər dövlətlərin pul nişanlarını fərqləndirir.
2.3. Dövlət rəmzlərini tanıdığını nümayiş etdirir.
2.3.1. Dövlət orqanlarının (təhsil, səhiyyə, vergi, daxili işlər, məhkəmə)
funksiyalarını izah edir.
2.4. Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.4.1. Müvafiq situasiyalarda qanun və qaydalara əməl edir.
2.4.2. Öz hüquqlarını uşaq hüquqları haqqında müvafiq sənədlər
baxımından şərh edir.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyəti haqqında təsəvvürə malik olduğunu nümayiş
etdirir.
3.1.1. Tənqidi münasibətdə nəzakət qaydalarına (şəxsiyyətə toxunmamaq,
kobud ifadələr işlətməmək, sərt formada etiraz etməmək, qəbuledilməz təkliflərə
“yox” demək ) riayət edir.
3.1.2. Ünsiyyət mədəniyyətinə həsr olunmuş kiçik təqdimatlar edir.
3.2. İnsan mənəviyyatını şərtləndirən amilləri anladığını nümayiş
etdirir.
3.2.1. Bədii əsər, film və tamaşa qəhrəmanlarının nümunəsində mənəvi
keyfiyyətləri izah edir.
3.2.2. Yiyələnmiş olduğu mənəvi keyfiyyətləri müzakirə
və diskussiyalarda nümayiş etdirir.
3.3. Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu anladığını nümayiş
etdirir.
3.3.1. İslam dininin böyük şəxsiyyətlərini tanıyır.
3.3.2. İslam peyğəmbərinin həyat və fəaliyyəti haqqında kiçik təqdimatlar
edir.
3.3.3. Dini dəyərlərlə xurafatı fərqləndirir.
3.4. Mənəvi borc haqqında təsəvvürlərə malik olduğunu nümayiş etdirir.
3.4.1. Ailə və Vətən qarşısında mənəvi borcla bağlı kiçik təqdimatlar
edir.
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlamlığın mühafizəsi və sağlam həyat tərzi haqqında bilik və
bacarıqlara malik olduğunu nümayiş etdirir.
4.1.1. Əsəbi halların və digər emosional gərginliklərin insan
sağlamlığına mənfi təsirini izah edir.
4.1.2. Nümunələr əsasında sağlamlığın qorunmasına aid kiçik təqdimatlar
edir.
4.2. Həyat və sağlamlıq üçün təhlükə törədən mənbə və obyektləri tanıyır
və nəzərə alır.
4.2.1. Məişətdə istifadə olunan qaz və elektrik avadanlıqlarından, habelə
alışdırıcı, deşici və kəsici alətlərdən təhlükəsiz istifadə qaydalarını izah
edir.
4.2.2. Müvafiq nişanlara (yüksək gərginlik, minalanmış sahə, yanğın təhlükəsi,
radioaktivlik, zəhərli maddə, torpaq sürüşməsi, uçqun, daşqın və çimərlik
nişanları) görə həyat üçün təhlükə mənbələrini fərqləndirir.
4.2.3. Yol hərəkəti və nəqliyyatdan istifadə qaydaları ilə bağlı kiçik təqdimatlar
edir.
4.2.4. Nəqliyyat vasitələrindən istifadə zamanı təhlükəsizlik
qaydalarına riayət edir.
4.3. Fövqəladə hallar barəsində ilkin təsəvvürlərə malik olduğunu
nümayiş etdirir.
4.3.1. Fövqəladə halların nəticələrinə dair kiçik təqdimatlar edir.
4.3.2. Qəza zamanı ilkin tibbi yardım barədə biliklərini
şərh edir.
4.3.3. Yerli şəraitə uyğun süni yaradılmış ekstremal vəziyyətlərdə
mühafizə və tibbi yardım bacarıqları nümayiş etdirir.
V sinif
V sinfin sonunda şagird:
• varlıq və hadisələrin sadə təsnifatını verir;
• canlıların həyatında ekoloji mühitin rolunu əsaslandırır;
• cəmiyyətin sosial tərkibini, dövləti onun həyatını tənzimləyən vahid
siyasi təşkilat kimi izah edir;
• insan hüquqlarını müdafiə edən qurumları fərqləndirir, topladığı
materialları təqdim edir;
• iqtisadi resursları və iqtisadi vasitələri fərqləndirir;
• sağlamlığın mənəvi, fiziki və emosional aspektlərini fərqləndirir;
• ünsiyyəti mənəvi tələbat kimi qiymətləndirir, əxlaq və davranışlara təsir
edən amilləri fərqləndirir;
• mənəvi borcun əhəmiyyətini izah edir, dini inancları fərqləndirir;
• həyat fəaliyyəti zamanı yarana biləcək təhlükəli və xoşagəlməz
halları, fövqəladə hadisələri izah edir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1. Varlıq, təbiət və hadisələrə, onların qarşılıqlı əlaqəsinə dair
bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.1.1. Cisim, maddə və təbiət hadisələrinin sadə təsnifatını verir.
1.2.Ekoloji tarazlığın qorunmasına dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
1.2.1. Canlıların həyatında ekoloji mühitin rolunu əsaslandırır.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1.Cəmiyyətin sosial mahiyyətinə və idarəetmə formalarına dair bilik və
bacarıqlar nümayiş etdirir.
2.1.1. Cəmiyyətin sosial tərkibini izah edir.
2.1.2. Dövləti cəmiyyətin həyatını tənzimləyən vahid siyasi təşkilat
kimi izah edir.
2.2.Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.2.1. İnsan hüquqlarını müdafiə edən qurumları fərqləndirir.
2.2.2. İnsan hüquqlarını müdafiə edən qurumlar haqqında topladığı
materialları təqdim edir.
2.3.İqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.3.1. İqtisadi resursları və iqtisadi vasitələri fərqləndirir.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1.Ünsiyyət mədəniyyətinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1. Ünsiyyəti mənəvi tələbat kimi qiymətləndirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını formalaşdıran amillərə dair bilik və bacarıqlar
nümayiş etdirir.
3.2.1. Əxlaq və davranışlara təsir edən amilləri fərqləndirir.
3.2.2. Mənəvi borcun əhəmiyyətini izah edir.
3.3.Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir.
3.3.1. Dini inancların ümumi və fərqli cəhətlərini müqayisə edir.
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlam həyat tərzinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.1.1. Sağlamlığın mənəvi, fiziki və emosional aspektlərini fərqləndirir.
4.2. Məişətdə və ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış
qaydalarına dair bilik bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.2.1. Məişətdə və ictimai yerlərdə yarana biləcək təhlükəli və xoşagəlməz
halları izah edir.
4.2.2. Yol nişanları və yol hərəkəti qaydalarının əhəmiyyətini izah
edir.
4.3. Fövqəladə hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr.
4.3.1. Fövqəladə hadisələr zamanı yarana biləcək təhlükəni qiymətləndirir.
VI sinif
VI sinfin sonunda şagird:
• maddələrin xassələrini onların daxili quruluşu ilə əlaqələndirir;
• insanı təbiətin bir hissəsi kimi səciyyələndirir;
• cəmiyyətin idarə olunmasını və dövlətin funksiyalarını izah edir;
• insan hüquqlarını müdafiə edən qurumların fəaliyyətini sadə şəkildə təsvir
edir, topladığı materialları təqdim edir;
• iqtisadiyyatın inkişafında qiymət, tələb və təklifin inkişafındakı
rolunu izah edir;
• sağlam həyat tərzinin əsas şərtlərini fərqləndirir;
• ünsiyyət mədəniyyətinin formalaşmasına təsir edən amilləri dəyərləndirir,
əxlaq və davranış normalarının cəmiyyətin həyatındakı rol və əhəmiyyətini izah
edir;
• ailə və ictimai mühitdə mənəvi borcunu nümunələrlə izah edir, dini
ibadət və mərasimləri müqayisə edir;
• fövqəladə hadisələr və həyat fəaliyyəti zamanı tələb olunan təhlükəsiz
davranış qaydalarını izah edir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1.Varlıq, təbiət və hadisələrə, onların qarşılıqlı əlaqəsinə
dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.1.1. Maddələrin xassələrini onların daxili quruluşu ilə əlaqələndirir.
1.2.Ekoloji tarazlığın qorunmasına dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
1.2.1. İnsanı təbiətin bir hissəsi kimi səciyyələndirir.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
1.3.Cəmiyyətin sosial mahiyyətinə və idarəetmə formalarına dair bilik və
bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.3.1. Cəmiyyətin idarə olunmasını şərh edir.
1.3.2. Cəmiyyətin idarə olunmasında dövlətin funksiyalarını izah edir.
2.2. Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.2.1. İnsan hüquqlarını müdafiə edən qurumların fəaliyyətini sadə şəkildə
təsvir edir.
2.2.2. İnsan hüquqlarını müdafiə edən qurumların fəaliyyəti ilə bağlı
topladığı materialları təqdim edir.
2.3. İqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.3.1. İqtisadiyyatın inkişafında qiymət, tələb və təklifin rolunu izah
edir.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.4.Ünsiyyət mədəniyyətinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1. Ünsiyyət mədəniyyətinin formalaşmasına təsir edən amilləri dəyərləndirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını formalaşdıran amillərə dair bilik və bacarıqlar
nümayiş etdirir.
3.2.1. Əxlaq və davranış normalarının cəmiyyətin həyatındakı rol və əhəmiyyətini
izah edir.
3.2.2. Ailə və ictimai mühitdə mənəvi borcunu nümunələrlə izah edir.
3.3.Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir.
3.3.1. Dini ibadət və mərasimləri müqayisə edir.
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlam həyat tərzinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.1.1. Sağlam həyat tərzinin əsas şərtlərini fərqləndirir.
4.2. Məişətdə və ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış qaydalarına dair
bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.2.1. Məişətdə və ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış qaydalarını fərqləndirir.
4.2.2. Yol nişanlarının təyinatına uyğun bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.3. Fövqəladə hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr.
4.3.1. Fövqəladə hadisələr zamanı tələb olunan davranış qaydalarını izah
edir.
VII sinif
VII sinfin sonunda şagird:
• təbiətdə baş verən hadisələri enerji çevrilmələri, hərəkət və
qarşılıqlı təsirlə əlaqələndirir;
• insan fəaliyyətinin təbiətə təsirini qiymətləndirir;
• cəmiyyətin və dövlətin idarəetmə formalarını fərqləndirir;
• hüquqi sahələri fərqləndirir, normativ hüquqi sənədlərə istinad etməklə
hüquq sahələrinə dair təqdimatlar hazırlayır;
• əmək və onun növlərinin iqtisadi proseslərdəki rolunu şərh edir;
• ünsiyyət qaydalarından istifadə bacarıqları nümayiş etdirir, müxtəlif əxlaqi
keyfiyyətləri nümunələrlə əsaslandırır;
• təbiət və cəmiyyət qarşısında mənəvi borcunu dəyərləndirir, dini-əxlaqi
dəyərlərin mədəniyyətlərin formalaşmasına təsirini şərh edir;
• sağlamlığın mənəvi, psixoloji və emosional aspektlərini fərqləndirir;
• təhlükəsiz davranış qaydalarına riayət etməməyin nəticələrini
qiymətləndirir, ictimai nəqliyyatda davranış qaydalarına dair bacarıqlar
nümayiş etdirir;
• fövqəladə hadisələr zamanı ilkin yardım göstərir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1.Varlıq, təbiət və hadisələrə, onların qarşılıqlı əlaqəsinə dair
bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.1.1. Təbiətdə baş verən hadisələri enerji çevrilmələri, hərəkət və
qarşılıqlı təsirlə əlaqələndirir.
1.2.Ekoloji tarazlığın qorunmasına dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
1.2.1. İnsan fəaliyyətinin təbiətə
təsirini qiymətləndirir.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. Cəmiyyətin
sosial mahiyyətinə və idarəetmə formalarına dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
2.1.1. Cəmiyyəti idarəetmə
formalarını fərqləndirir.
2.1.2. Dövlətin idaretmə
formalarını fərqləndirir.
2.2. Hüquqi mədəniyyətə
malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.2.1. Hüquq sahələrini fərqləndirir.
2.2.2. Normativ hüquqi sənədlərə
istinad etməklə hüquq sahələrinə dair təqdimatlar hazırlayır.
2.3. İqtisadi
bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.3.1. Əmək və onun növlərinin
iqtisadi proseslərdəki rolunu şərh edir.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyətinə
dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1. Ünsiyyət
qaydalarından istifadə bacarıqları nümayiş etdirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını
formalaşdıran amillərə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.2.1. Müxtəlif əxlaqi keyfiyyətləri
nümunələrlə əsaslandırır.
3.2.2. Varlıq və cəmiyyət
qarşısında mənəvi borcunu dəyərləndirir.
3.3. Mənəviyyatın
formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir.
3.3.1. Dini-əxlaqi dəyərlərin mədəniyyətlərin
formalaşmasına təsirini şərh edir.
4. Sağlamlıq və
təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlam həyat
tərzinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.1.1. Sağlam həyat tərzini şərtləndirən
amillərin əhəmiyyətini əsaslandırır.
4.2.Məişətdə və
ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış qaydalarına dair bilik və bacarıqlar
nümayiş etdirir.
4.2.1. Təhlükəsiz davranış
qaydalarına riayət etməməyin nəticələrini qiymətləndirir.
4.2.2. İctimai nəqliyyatda təhlükəsiz
davranış qaydalarına dair bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.3.Fövqəladə
hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr.
4.3.1. Fövqəladə hadisələr zamanı
ilkin yardım göstərir.
VIII sinif
VIII sinfin
sonunda şagird:
• materiyanın quruluşunun və
kainatda baş verən proseslərin ümumi qanunlara tabe olmasını əsaslandırır;
• ekoloji tarazlığın qorunması və
bərpasına dair layihələr hazırlayır;
• cəmiyyətin inkişafında
inteqrasiyanı və cəmiyyətin idarə olunmasında dövlət hakimiyyətinin bölünməsini
əsaslandırır;
• tarixi hadisələrin,
faktların və ədəbi əsərlərin nümunəsində insan hüquqlarının pozulmasına dair təqdimat
hazırlayır;
• istehsal infrastrukturlarına
dair təqdimat hazırlayır;
• insanlararası münasibətlərdə
ümumi cəhətlərin, insan mənəviyyatının formalaşmasında vəzifə və məsuliyyətin əhəmiyyətini
dəyərləndirir;
• vətən və dovlət qarşısında mənəvi
borcunu dərk etdiyini nümayiş etdirir, cəmiyyətdə birgəyaşayış qaydalarının
formalaşmasında dini-əxlaqi dəyərlərin rolunu qiymətləndirir;
• reproduktiv sağlamlığın
qorunmasını sağlam həyat tərzinin əsas şərti kimi dəyərləndirir;
• konkret situasiyalarda təhlükəsiz
davranış və yol hərəkəti qaydalarından istifadə edir;
• fövqəladə halların nəticələrinin
aradan qaldırılmasında birgəfəaliyyət bacarıqları nümayiş etdirir.
Məzmun xətləri üzrə əsas və
alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1. Varlıq və
hadisələrə, onların qarşılıqlı əlaqəsinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
1.1.1. Materiyanın quruluşunun və
kainatda baş verən proseslərin ümumi qanunlara tabe olmasını əsaslandırır.
1.2. Ekoloji
tarazlığın qorunmasına dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.2.1. Ekoloji tarazlığın
qorunmasına və bərpasına dair layihələr hazırlayır.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. Cəmiyyətin
sosial mahiyyətinə və idarəetmə formalarına dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
2.1.1. Cəmiyyətin inkişafında sahələrarası
inteqrasiyanın əhəmiyyətini əsaslandırır.
2.1.2. Cəmiyyətin
idarə olunmasında dövlət hakimiyyətinin bölünməsi prinsipini əsaslandırır.
2.2. Hüquqi mədəniyyətə
malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.2.1. Əsas insan hüquqlarını fərqləndirir.
2.2.2. Tarixi hadisələrin,
faktların və ədəbi əsərlərin nümunəsində insan hüquqlarının pozulmasına dair təqdimatlar
hazırlayır.
2.3. İqtisadi
bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.3.1. İstehsal infrastrukturlarına
(maliyyə, vergi, sığorta) dair təqdimatlar hazırlayır.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyətinə
dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1. İnsanlararası münasibətlərdə
ümumi cəhətlərin əhəmiyyətini dəyərləndirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını
formalaşdıran amillərə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.2.1. İnsan mənəviyyatının
formalaşmasında vəzifə və məsuliyyətin əhəmiyyətini dəyərləndirir.
3.2.2. Vətən və dovlət qarşısında
mənəvi borcunu dərk etdiyini nümayiş etdirir.
3.3. Mənəviyyatın
formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir.
3.3.1. Cəmiyyətdə birgəyaşayış
qaydalarının formalaşmasında dini əxlaqi dəyərlərin rolunu qiymətləndirir.
4. Sağlamlıq və
təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlam həyat tərzinə dair
bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.1.1. Reproduktiv sağlamlığın
qorunmasını sağlam həyat tərzinin əsas şərti kimi dəyərləndirir.
4.2. Məişətdə və
ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış qaydalarına dair bilik və bacarıqlar
nümayiş etdirir.
4.2.1. Təhlükəsiz
davranış qaydalarına əməl etdiyini konkret situasiyalarda nümayiş etdirir.
4.2.2. Konkret situasiyalarda yol
hərəkəti qaydalarından istifadə edir.
4.3. Fövqəladə
hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr.
4.3.1. Fövqəladə halların nəticələrinin
aradan qaldırılmasında birgəfəaliyyət bacarıqları nümayiş etdirir.
IX sinif
IX sinfin
sonunda şagird:
• dünyanın dərk olunmasında elmi
və dini dünyagörüşləri müqayisə edir;
• qlobal ekoloji problemlərin həllinə
dair təqdimat və layihələr hazırlayır;
• insanın sosial proseslərdə
iştirakını, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və inkişafında demokratik dəyərlərin
rolunu qiymətləndirir;
• beynəlxalq və milli hüquqi sənədlərin
əlaqəsinə dair təqdimatlar hazırlayır.
• iqtisadi səmərəliliyə dair
kiçik layihələr qurur və təqdim edir;
• mədəniyyətlərarası münasibətlərdə
və müxtəlif dinlərə münasibətdə tolerantlıq nümayiş etdirir;
• bəşəriyyət qarşısında mənəvi
borcunu dərk etdiyini nümayiş etdirir;
• sağlam ailənin qurulmasında
sağlam həyat tərzinin əhəmiyyətini dəyələndirir;
• təhlükəsiz davranış qaydalarına
əməl etdiyini konkret situasiyalarda nümayiş etdirir;
• yol hərəkətinə dair davranış mədəniyyəti
nümayiş etdirir;
• fövqəladə hadisələrin nəticələrinin
aradan qaldırılmasına dair layihələr hazırlayır.
Məzmun xətləri üzrə əsas və
alt-standartlar
1. Təbiət və biz
Şagird:
1.1. Varlıq və
hadisələrə, onların qarşılıqlı əlaqəsinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
1.1.1. Dünyanın
dərk olunmasında elmi və dini dünyagörüşləri şərh edir.
1.2. Ekoloji
tarazlığın qorunmasına dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.2.1. Qlobal ekoloji problemlərin
həllinə dair təqdimat və layihələr hazırlayır.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. Cəmiyyətin
sosial mahiyyətinə və idarəetmə formalarına dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
2.1.1. İnsanın sosial proseslərdə
iştirakını dəyərləndirir.
2.1.2. Vətəndaş cəmiyyətinin
formalaşması və inkişafında demokratik dəyərlərin rolunu qiymətləndirir.
2.2. Hüquqi mədəniyyətə
malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.2.1. Əsas insan hüquqlarının
beynəlxalq hüquq normalarında təsbit olunduğunu əsaslandırır.
2.2.2. Beynəlxalq və milli hüquqi
sənədlərin əlaqəsinə dair təqdimatlar hazırlayır.
2.3. İqtisadi
bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.3.1. İqtisadi səmərəliliyə dair
kiçik layihələr hazırlayır və təqdim edir.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyətinə
dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1. Mədəniyyətlərarası münasibətlərdə
tolerantlıq nümayiş etdirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını
formalaşdıran amillərə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.2.1. Mədəniyyətlərarası münasibətlərdə
əxlaq və davranış normalarının ümumbəşəri əhəmiyyətini dəyərləndirir.
3.2.2. Bəşəriyyət qarşısında mənəvi
borcunu dərk etdiyini nümayiş etdirir.
3.3.Mənəviyyatın
formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir.
3.3.1.Müxtəlif dinlərə münasibətdə
tolerantlıq nümayiş etdirir.
4. Sağlamlıq və
təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlam həyat
tərzinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.1.1. Sağlam ailənin
qurulmasında sağlam həyat tərzinin əhəmiyyətini dəyərləndirir.
4.2. Məişətdə və
ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış qaydalarına dair bilik və bacarıqlar
nümayiş etdirir.
4.2.1. Məişətdə və ictimai yerlərdə
təhlükəsiz davranış qaydalarından istifadəyə dair təqdimatlar hazırlayır.
4.2.2. Yol hərəkətinə dair
davranış mədəniyyəti nümayiş etdirir.
4.3. Fövqəladə
hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr.
4.3.1.Fövqəladə hadisələrin nəticələrinin aradan
qaldırılmasına dair layihələr hazırlayır
İnsan həyatında dinin rolu
YanıtlaSilİnsan həyatında dinin rolu
Sil