Azərbaycan tarixi V-IX siniflər üzrə inteqrasiya cədvəli

Azərbaycan tarixi fənni üzrə 5-ci - 9-cu siniflər üçün inteqrasiya cədvəli, fənn müəllimlərinin inteqrasiyanın tətbiqi prosesində işini asanlaşdıracaq bir cədvəldir. Bu cədvəldə hansı siniflərə dövlət tərəfindən inteqrasiya etmək imkanı verilibsə, müəllimlər inteqrasiya verilən fənlərə müvafiq olaraq seçim edə bilərlər. Qısa olaraq cədvəl haqqında təlimatı qeyd edirəm.

Cədvəldə soldan sağa doğru siniflər və sol tərəfdə standartlar verilmişdir. Sinflərin aşağı hissəsində məzmun xətləri verilmişdir. Məzmun xətləri və standartlara müvafiq olaraq, hansı sinifdə dərs deyirsinizsə, inteqrasiyanı həmin sinif üzrə müəyyən edə bilərsiniz. Cədvəldə bəzən bir standartın aşağısında  çox sayda fənnə inteqrasiya verilmişdir. Bu o demək deyil ki, siz bütün orda qeyd edilmiş fənlərə inteqrasiya edəsiniz. Verilmiş fənlərdən, standarta, mövzuya əsasən sizin dərsinizə xidmət edənini seçib tətbiq edəcəksiniz. 

Əlavə suallarınız yaranarsa rəy bölməsində yaza bilərsiniz

№	V sinif	VI sinif	VII sinif	VIII sinif	IX sinif
1.	Tarixi zaman	Tarixi zaman	Tarixi zaman	Tarixi zaman	Tarixi zaman
1.1.	Xronologiya ilə bağlı əsas anlayışları fərqləndirir.	Xronologiya ilə bağlı tarixi anlayışları mənimsədiyini nümayiş etdirir.	Xronologiya ilə bağlı tarixi anlayışları mənimsədiyini nümayiş etdirir.	Xronologiya ilə bağlı tarixi anlayışları mənimsədiyini nümayiş etdirir.	Xronologiya ilə bağlı tarixi anlayışları mənimsədiyini nümayiş etdirir.
1.1.1	Tarixi zaman anlayışları arasındakı əlaqələri müəyyənləşdirir	Mühüm hadisə, proses və təzahürlərin xronoloji çərçivələrini müəyyənləşdirir. Ü/tar.  1.1.3.	Mühüm hadisə, proses və təzahürlərin xronoloji çərçivələrini müqayisə edir. Ü/tar.  1.1.2.	Azərbaycan və dünya ölkələrində baş vermiş mühüm hadisə, proses və təzahürlərin sinxronluğunu izah edir. Ü/tar.  1.1.2. Ri .2.3.1.	Mühüm tarixi hadisə, proses və təzahürləri zaman baxımından qiymətləndirir. Ü/tar.  1.1.3 Ri 4.1.1...
1.1.2	Sadə xronoloji məsələləri həll edir.	Mühüm hadisə, proses və təzahürləri zaman oxunda təsvir edir. Ü/tar.   1.1.1.	Tarixi zaman və hadisələr arasında əlaqələrə dair müxtəlif sxem və cədvəllər tərtib edir. Ü/tar. 1.1.3..	Hadisə və proseslərin zamana görə əlqələndirilməsinə dair tematik-sinxron cədvəllər hazırlayır. Ü/tar.   1.1.3. Ri. 5.1.3.	Mühüm hadisə, proses və təzahürlərə dair  xronoloji cədvəllər hazırlayır. Ü/tar 1.1.3 Ri4.1.1.
1.2.	Tarixi mənbələri tanıdığını nümayiş etdirir.	Mənbələr üzərində  tədqiqat bacarıqları nümayiş etdirir.	Mənbələr üzərində tədqiqat bacarıqları nümayiş etdirir.	Mənbələr üzərində tədqiqat bacarıqları nümayiş etdirir.	Mənbələr üzərində tədqiqat bacarıqları nümayiş etdirir.
1.2.1.	Maddi və yazılı mənbələri fərqləndirir. Ə. 1.1.4. Ri.5.1.1.	Dövrün öyrənilməsində maddi və yazılı mənbələrin rolunu izah edir. Ü/tar.  3.1.2	Dövrə aid yazılı və maddi mənbələri əlaqələndirir. Ə.  1.3.2. Ü/tar. 2.1.2.;	Dövrə aid hadisə, proses və təzahürləri  verilmiş yazılı mənbələrlə əlaqələndirir. Ə.  1.3.2;UIT.2.1.2.	Eyni  hadisəyə aid  yazılı  mənbələrdəki fərqli yanaşmaları müqayisə edir. Ü/T.  1.1.2 Ri. 5.1.1.
1.2.2	İllüstrasiya, şəkil və sənədli mate­riallardan istifadə edərək tarixi tədqiqat aparır. A.d.  3.1.2. Ə.     1.1.4. Ri. 5.2.2.	İllüstrasiya və yaxud muzey eksponatları əsasında sadə tədqiqatlar aparır. Ə.      1.1.4 İn.    2.1.2.. A.d.  3.1.2 Ri.5.1.2.	Öyrəndiyi dövrə aid yazılı mənbələr üzərində işləyir. Ə. 1.1.4 A.d.  3.1.2. İn.1.2.3. .	Öyrəndiyi dövrə aid yazılı mənbə­ləri təhlil edir, nəticələrini təqdim edir. Ə. 1.1.4 A.d.  3.1.3 İn.3 2.2. Ri. 5.2.1..	Müxtəlif mənbə­lər əsasında təq­dimatlar hazır­layır. Ə.    1.1.4 İn.   3.3.2 A.d.  1.2.4 Ri.5.1.2..
1.3.	İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri sivilizasiyalarla əlaqələndirir.	İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri sivilizasiyalarla əlaqələndirir.	İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri sivilizasiyalarla əlaqələndirir.	İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri sivilizasiyalarla əlaqələndirir.	İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri sivilizasiyalarla əlaqələndirir.
1.3.1.	İnsanların həyat tərzindəki dəyişiklikləri öz ailəsi nümunəsində təsvir edir. A.d. 1.2.4	İnsanların birgə yaşayışının müxtəlif formalarını fərqləndirir. A.d.   1.2.4 Ü/t.    2.1.1 Ri.5\1\3\	Azərbaycan əra­zisində yaşamış insanların həyat tərzi və məşğu­liyyətində baş vermiş dəyişik­likləri müəyyən­ləşdirir. A.d.  2.2.3 Ü/t.  2.1.1 Ri. 55.1.3.	Azərbaycan əra­zisində yaşamış insanların  həyat tərzi və məşğu­liyyətlərin­də baş vermiş dəyişik­likləri izləyir və onların səbəb­lərini izah edir. Ü/t.    2.1.1 A.d.    2.2.3	Azərbaycan əra­zisində yaşamış  insanların  həyat  tərzindəki  dəyi­şiklikləri dövrün xüsusiyyətləri  ilə əlaqələndirir. A.d.   2.2.3 Ü/t.  2.1.1

2.                  Tarixi məkan

№	V sinif	VI sinif	VII sinif	VIII sinif	IX sinif
2.	Tarixi məkan	Tarixi məkan	Tarixi məkan	Tarixi məkan	Tarixi məkan
2.1.	Azərbaycan ərazisinin təbii-coğrafi şəraitini tarixi hadisə, proses və təzahürlərlə əlaqələndirir.	Azərbaycan ərazisinin təbii-coğrafi şəraitini tarixi hadisə, proses və təzahürlərlə əlaqələndirir.	Azərbaycan ərazisinin təbii-coğrafi şəraitini tarixi hadisə, proses və təzahürlərlə əlaqələndirir.	Azərbaycan ərazisinin təbii-coğrafi şəraitini tarixi hadisə, proses və təzahürlərlə əlaqələndirir.	Azərbaycan ərazisinin təbii-coğrafi şəraitini tarixi hadisə, proses və təzahürlərlə əlaqələndirir.
2.1.1.	İnsan və cəmiyyətin həyatı üçün əlverişli təbii amilləri təsvir edir. H.b.  1.2.1.	Qədim insanların həyat tərzini və məşğuliyyətini Azərbaycan ərazisinin təbii-coğrafi şəraiti ilə əlaqələndirir. Ü/t.   2.1.2 Coğ.   3.2.3 H.b.  1.2.1;Ri.2.2.2.	Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və təbii amilləri  ilə müxtəlif təsərrüfat sahələri və istehsal müna­sibətlərinin inki­şafı arasında əla­qələri izah edir. Ü/t.   2.1.1. Coğ.   3.2.3 H.b.    1.2.1. K.      4.2.1 F. 2.2.1..	Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və təbii amillərini   təsərrüfatın, icti­mai münasibətlə­rin inkişafı və ölkənin  siyasi vəziyyəti ilə əlaqəlndirir. Ü/t.   2.1.1. Coğ.   3.2.3 K.    4.2.1. H.b.   1.2.1 F.2.2.1	Azərbaycanın  coğrafi mövqeyi və təbii amilləri ilə müxtəlif  tə­sərrüfat sahələri və istehsal müna­sibətlərinin inki­şafı arasında əla­qələri dəyərlən­dirir. K. 4.2.1. Ü/t- 2.1.1 Coğ. 3.2.3 H.b. 1.2.1 F.2.2.1.
2.1.2.	Xəritələrdə Azər­baycan ərazisini və mühüm tarixi abidələri müəy­yənləşdirir	Xəritələrdə Azər­baycan ərazisində ilk insan məskən­lərini, dövlət qu­rumları və qədim dövlətləri müəyyən­ləşdirir. Ü/t.    2.1.2 Coğ.    3.1.2. İn.3.1.3.	Dövrə aid xəritə və xəritə- sxemlər­dəki müxtəlif ta­rixi hadisə, proses və təzahürlərə dair məlumatları izah edir. Ü/t.    2.1.2 Coğ.  3.1.2. Ri 5.1.3.	Xəritələrdəki məlumatlara əsasən sxem və cədvəllər  tərtib edir. Ü/t.   2.1.2 Coğ.   3.2.4 Ri5.1.2.	Mühum  tarixi  hadisə  və  prosesləri  kontur xəritələrdə təsvir edir. Ü/t.  2.1.2

3.                  Dövlət

№	V sinif	VI sinif	VII sinif	VIII sinif	IX sinif
3.	Dövlət	Dövlət	Dövlət	Dövlət	Dövlət
3.1.	Azərbaycan ərazisində dövlətlərin yaranması, inkişafı və tənəzzülü ilə bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.	Azərbaycan ərazisində dövlətlərin yaranması, inkişafı və tənəzzülü ilə bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.	Azərbaycan ərazisində dövlətlərin yaranması, inkişafı və tənəzzülü ilə bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.	Azərbaycan ərazisində dövlətlərin yaranması, inkişafı və tənəzzülü ilə bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.	Azərbaycan ərazisində dövlətlərin yaranması, inkişafı və tənəzzülü ilə bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1.	Azərbaycan dövlətləri haqqında sadə biliklər nümayiş etdirir. Ə.   1.1.2. H.b.   2.1.2.	Azərbaycanda dövlət qurumları və qədim dövlət­lərin yaranmasını, idarə olunmasını,  sosial-iqtisadi münasibətləri təsvir edir. Ü/T.   3.1.1. Coğ.   3.2.1 H.b.   2.1.2. Ri5.1.2.	Azərbaycan feodal dövlətlərinin inki­şafı, müstəqilliyini itirməsi və siyasi müstəqilliyinin bərpası səbəblərini şərh edir. Ü/T.    3.1.1. Coğ.    3.2.1 H.b.    2.1.2.	Mərkəzləşmiş dövlətin yaran­ması və tənəzzülü, Azərbaycan torpaqlarının birləşdirilməsi uğrunda mübari­zənin xüsusiyyət­lərini şərh edir. Ü/T.    3.1.1. Coğ.    3.2.1 H.b.    2.1.2.	Müstəmləkə  rejimi, müstəqillik  şəraitində inzibati, sosial-iqtisadi həyatda baş verən də­yişiklikləri  təhlil  edir. Ü/T.   3.1.1. Coğ.   3.2.1 H.b.   2.1.2.
3.1.2.	Xalqın mənafeyinin qorunmasında dövlətin rolunu dəyərləndirir. Az. 2.2.3 H.b. 2.1.2.	Qədim dövlətlərin daxili və xarici siyasətini izah edir. Ü/t.  3.1.1 A.d.  2.2.3 H.b. 2.1.2.	Azərbaycanda dövlətçilik ənənələrinin inkişafı xüsusiyyətlərini dəyərləndirir. Ü/t. 3.1.1 A.d. 2.2.3 H.b. 2.1.2.	Dövlətlərarası münasibətlərdə Azərbaycanın mövqeyini dəyərləndirir. A.d.   2.2.3 H.b.   2.1.2.	Xarici dövlət­lərin strateji maraqları ilə bağlı Azərbay­canın mövqeyini  dəyərləndirir. Ü/t.    3.1.1 A.d.    1.1.1 H.b.    2.1.2.
3.1.3.	Kiçik həcmli tarixi hekayə qurur. A.d.   3.1.4 Ə.     3.1.3. İn.3.2.3.	Qədim Azərbay­can dövlətləri haqqında mənbə­lər əsasında mə­lumatlar toplayır, təqdim edir. Ü/t.   3.1.2 A.d.   2.2.3	Feodal dövlətləri ilə bağlı cədvəllər hazırlayır. Ü/t.   3.1.2 İn.2.1.3.	Dövrlə bağlı mənbələrdən əldə etdiyi məlumatlar əsasında sxem və cədvəllər qurur. Ü/t.  3.1.3. Ri.5.1.1.	Azərbaycan  dövlətləri  ilə  bağlı  müxtəlif  mənbələrdən  topladığı materialları təqdim edir. Ü/t.   3.1.2 A.d.   1.2.4. Ri.5.1.3.

4.                  Şəxsiyyət

№	V sinif	VI sinif	VII sinif	VIII sinif	IX sinif
4.	Şəxsiyyət	Şəxsiyyət	Şəxsiyyət	Şəxsiyyət	Şəxsiyyət
4.1.	Tarixi şəxsiyyətləri dövr baxımından qiymətləndirir.	Tarixi şəxsiyyətləri dövr baxımından qiymətləndirir.	Tarixi şəxsiyyətləri dövr baxımından qiymətləndirir.	Tarixi şəxsiyyətləri dövr baxımından qiymətləndirir.	Tarixi şəxsiyyətləri dövr baxımından qiymətləndirir.
4.1.1.	Azərbaycan tarixində mühüm rol oynamış şəxsiyyətləri (İranzu, Cavanşir, Şəmsəddin Eldəniz, Uzun Həsən, Sara xatn, Şah I İsmayıl, Cavad xan, Məmməd Əmin Rəsulzadə, Nəriman Nərimanov, Heydər Əliyev, İlham Əliyev və b.) müəyyən edir. A.d.    1.2.4.	Dövlətlərin yaranmasında, inkişafında tarixi şəxsiyyətlərin (İranzu, Tomris, Atropat, Oroys və b.) rolunu dəyərləndirir. Ü/t.     4.1.1. A.d .    1.2.2	Tarixi şəxsiyyətləri (Cavanşir, Babək, Yusif Əbu Sac, Şəmsəddin Eldəniz, I İbrahim Xəlilullah, Qara Yusif, Uzun Həsən və b.) oxşar və fərqli cəhətlərinə görə təhlil edir. Ü/t.      4.1.1. A.d.      1.2.2	Azərbaycan  dövlətçiliyində mühüm rol oynamış tarixi şəxsiyyətlərin (Şah I İsmayıl, Şah I Təhmasib, Şah I Abbas, Nadir şah, Qubalı Fətəli xan, Hacı Çələbi və b.) fəaliyyətini dəyərləndirir. U/t.   4.1.1. A.d .   1.2.4	Dövlətçiliyin  möhkəmləndirilməsin- də  və inkişafında tarixi şəxsiyyətlərin (Məmməd Əmin Rəsulzadə, Nəriman Nərimanov, Heydər Əliyev, İlham Əliyev və b.) rolunu dəyərləndirir. Ü/t-4.1.1. A/D-1.2.4
4.1.2.	Mənbələrə əsasən şəxsiyyətlər haq­qında təqdimatlar hazırlayır. İn.      4.1.1. A.d.   1.2.4	Tarixi şəxsiyyət­lər haqqında kiçik hekayə qurur. Ü/t.     4.1.2 A.d.      3.1.2 İn.        3.2.2 Əd.      3.1.3	Tarixi şəxsiyyət­lərin oxşar və fərqli cəhətləri ilə bağlı sxem və cədvəllər hazırla­yır. Ü/t.      4.1.2 İn.         2.1.3 K.         4.3.1. A.d.      3.1.2	Tarixi şəxsiy­yətlər haqqında müqayisəli sxem və cədvəllər hazırlayır. Ü/t.      4.1.2 İn.         3.3.2 A.d.      1.2.4 K.         4.3.1	Azərbaycanın  görkəmli  tarixi  şəxsiyyətlərinə dair materiallar  toplayır, təqdim edir. Ü/t.            4.1.2 İn.               3.3.2 A.d.            1.2.4 K.               4.3.1.

5. Mədəniyyət

№	V sinif	VI sinif	VII sinif	VIII sinif	IX sinif
5.	Mədəniyyət	Mədəniyyət	Mədəniyyət	Mədəniyyət	Mədəniyyət
5.1.	Mədəniyyət və sivilizasiyaları qiymətləndirir.	Mədəniyyət və sivilizasiyaları qiymətləndirir.	Mədəniyyət və sivilizasiyaları qiymətləndirir.	Mədəniyyət və sivilizasiyaları qiymətləndirir.	Mədəniyyət və sivilizasiyaları qiymətləndirir.
5.1.1.	Mədəniyyət abi­dələrinin əhəmiy­yətini izah edir. A.d.    1.2.2.	Sivilizasiyayaqə -dərki və siviliza­siya dövrünün mədəniyyətlərini izah edir. Ü/t.   5.1.1 A.d.    1.2.2	Mədəniyyətin inkişaf mərhələlə­rini dəyərləndirir. Ü/t.       5.1.1 F.           3.2.2 K.          4.3.1	Yeni ictimai-iqti­sadi münasibətlə­rin mədəniyyətə təsirini dəyərləndirir. Ü/t.      5.1.2 K.         4.3.1 A.d.       1.2.4	Azərbaycan sivilizasiyası və mədəniyyətinin xarakterik əlamət­lərini şərh edir. Ü/t.        5.1.1 A.d.       3.1.2
5.1.2.	Milli-mənəvi dəyərləri fərqləndirir A.d.1.2.1 H.b. 3.1.1. 3.3.1.	Azərbaycan mə­dəniyyətinin müxtəlif xalqların mədəniyyəti ilə qarşılıqlı əlaqələrini izah edir. Ad. 1.2.1 Ü/t. 5.1.2 F. 3.2.2 B.1.1.1 F.3.2.2.	Milli-mədəni dəyər­lərin formalaşma­sına dinlərin təsirini  dəyərləndirir. B. 1.1.1 A.d. 2.2.3 H.b. 3.3.1.	Azərbaycan mə­dəniyyətinin inki­şafına təsir edən amilləri şərh edir. Ü/t. 5.1.2 F. 3.2.2 A.d. 2.2.2 B.   4.2.1, 4.2.2 H.b. 3.3.1 F 3.2.2.	Azərbaycan sivilizasiyası və mədəniyyətinin xarakterik əlamətlərini dün­ya sivilizasiyası və mədəniyyət­lərinin xarakterik əlamətləri ilə müqayisə edir. Ü/t.      5.1.2. F.          3.2.2 A.d.       2.2.2 B.          1.1.1
5.1.3..	Azərbaycan mədəniyyəti ilə bağlı sadə təqdimatlar hazırlayır. A.d.      3.1.2 Ə.        3.1.2 İn .4.1.2. Mus.1.1.1. T\i. 1.3.1.	Mədəni əlaqələrə dair cədvəllər tərtib edir Ü/t.       5.1.3 B.         1.1.1. İn.        3.2.2. Ə.        3.1.2.	Mədəniyyətin inkişaf mərhələlərini əks etdirən təqdimatlar hazırlayır. Ü/t.         5.1.3. B.            1.1.1. İn.           3.2.2. Ə.            3.1.2. A.d.        2.2.2, 3.1.	Azərbaycanın mədəni nailiyyətlərini əks etdirən cədvəllər hazırlayır. Ü/t. 5.1.3. B. 1.1.1. İn. 3.2.2. Ə. 3.1.2. K. 4.1.1.	Azərbaycan xalqının mədəni nailiyyətlərinə dair araşdırmalar aparır, nəticələrini təqdim edir. Ü/t. 5.1.3. B. 1.1.1. Ə. 3.1.2. K. 4.1.3. Ə. 3.1.2. In. 3.3.3. Mus.1.1.1. T\i.1.3.1.\