Təlim və təhsil sisteminin mahiyyətinə dair suallar

1. Didaktika nə haqqında nəzəriyyədir?
A) Təlim və təhsil
B) Tərbiyə
C) Əldə edilmiş nəticələr
D) Vəzifə və məzmun
E) Məqsəd və forma
2. Didaktika sözünü ilk dəfə kim işlətmişdir?
A) Volfqanq Ratke
B) İ. H. Pestalossi
C) İ. F. Herbart
D) K. D. Uşinski
E) L. F . Melçakov
3. Didaktikanı “Hamıya hər şeyi öyrədən universal ustalıq” adlandıran pedaqoq
A) Komenski
69
B) Herbart
C) Uşinski
D) Disterveq
E) Russo
4. Didaktikaya bütöv və ziddiyyətsiz tərbiyəedici təlim nəzəriyyəsi statusunu kim
vermişdir?
A) İ. F. Herbart
B) Y. A. Komenski
C) Volfqanq Ratke
D) K. D. Uşinski
E) L. F. Melçakov
5. Pedaqogika tarixində biri - birindən prinsipial surətdə fərqlənən təlim sistemlərini
müəyyən edin
1 - C. Lokkun təlim sistemi
2 - Herbartın təlim sistemi
3 - C. Dyuinin təlim sistemi
4 - Russonun təlim sistemi
5 - Müasir təlim sistemi
A) 2; 3; 5
B) 1; 2; 3
C) 2; 3; 4
D) 1; 3; 4
E) 3; 4; 5
6. Təlimdə başlıca şərtlər
1 - Müəllim şagird əməkdaşlığı
2 - Kollektiv vasitəsilə tərbiyə
3 - Bilik, bacarıq, vərdişlər sisteminin mütəşəkkilliyi
4 - Bilik və əqidənin inkişaf etdirilməsi
70
5 - Şagirdlərin özünütərbiyəsi
6 - Mənəvi keyfiyyətlərin inkişaf etdirilməsi
7 - Vaxta qənaət etməmək
A) 1, 3, 4, 6
B) 1, 2, 4, 5
C) 2. 3, 4, 5
D) 2, 5, 6, 7
E) 2, 3, 5, 7
7. Şagirdin keçilən materialı mənimsəmə fəaliyyəti necə adlanır?
A) öyrənmə, idrak
B) tədris, öyrətmə
C) təlim, diaqnostika
D) öyrətmə, tərbiyəetmə
E) tərbiyələndirmə, yenidəntərbiyə
8. Təlimin mərhələlərinin ardıcıllığını göstərin
1 - Tətbiqetmə
2 - Ümumiləşdirmə
3 - Qavrama
4 – Anlama
5 - Möhkəmləndirmə
A) 3; 4; 2; 5; 1
B) 1; 2; 3; 4; 5
C) 2; 3; 4; 5; 1
D) 1; 3; 5; 4; 2
E) 5; 4; 3; 2; 1
9. Təlimin komponentləri və onların mahiyyəti arasında uyğunluğu müəyyən edin
1 – tədris
71
2 – öyrənmə
3 – pedaqoji proses
a - tədris materialını mənimsəmək üçün şagirdin fəaliyyəti
b - keçilən materialı mənimsətmək üçün müəllimin fəaliyyəti
c - qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün müəllim və şagirdlərin birgə fəaliyyəti
A) 1 - b; 2 - a
B) 1 - c; 2 - b
C) 1 - a; 2 - c
D) 1 - b; 2 - c
E) 1 - c; 2 - a
10. Mənimsəmə prosesinin komponentlərini göstərin.
1 - Qavrama
2 - Sistemləşdirmə
3 - Anlama
4 - Qruplaşdırma
5 - Ümumiləşdirmə
6 - Nəticəçıxarma
7 - Möhkəmləndirmə
8 - Tətbiqetmə
A) 1; 3; 5; 7; 8
B) 2; 3; 4; 5; 6
C) 3; 4; 5; 6; 7
D) 4; 5; 6; 7; 8
E) 1; 2; 6; 7; 8
11. İnkişafetdirici təlim, şəxsiyyətyönümlü təlim, nəticəyönümlü təlim bəndlərdən
hansına aiddir
A) müasir pedaqoji konsepsiyalar
72
B) təlimin üsul və vasitələri
C) təlimin qanunauyğunluqları
D) pedaqoji proses
E) tərbiyənin prinsipləri
12. Təlimin başlıca funksiyaları olan bəndi seçin
1 - Təhsilləndirici
2 - Qiymətləndirici
3 – Stimullaşdırıcı
4 - Tərbiyələndirici
5 – İnkişafetdirici
6 - Təkmilləşdirici
A) 1, 4, 5
B) 2, 3, 5
C) 1, 2, 3
D) 2, 4, 6
E) 1, 3, 5
13. Təlim prosesinin əsas komponentlərinin ardıcıllığını müəyyən edin
1 - vəzifə
2 – məqsəd
3 – nəticə
4 – üsul
5 – təlimin təşkili formaları
6 – vasitə
A) 2; 1; 4; 6; 5; 3
B) 1; 2; 3; 5; 4
C) 2; 3; 4; 5; 6
D) 3; 4; 2; 1; 5
73
E) 6; 4; 5; 3; 2; 1
14. Pedaqogika tarixində mövcud olmuş təhsil nəzəriyyələrinin ardıcıllığını müəyyən
edin.
1 - Maddi təhsil nəzəriyyəsi
2 - Didaktik strukturalizm nəzəriyyəsi
3 - Didaktik utilitarizm nəzəriyyəsi
4 - Formal təhsil nəzəriyyəsi
A) 1; 4; 3; 2
B) 1; 2; 3; 4
C) 2; 3; 4; 1
D) 3; 4; 1; 2
E) 2; 3; 1; 4
15. Təhsil nəzəriyyələri və onların mahiyyəti arasında uyğunluğu göstərin
1 - Maddi təhsil nəzəriyyəsi
2 - Formal təhsil nəzəriyyəsi
3 - Didaktik utilitarizm
a - şagirdlərin qabiliyyətlərinin, idraki maraqlarının, diqqətinin, hafizəsinin,
təfəkkürünün inkişafına diqqət yetirilir
b - şagirdlərə mümkün qədər böyük həcmdə bilik verməyi vacib sayır
c - şagirdlərin fərdi və ictimai fəaliyyətinə üstünlük verir
A) 1 - b; 2 - a; 3 - c
B) 1 - a; 2 - b; 3 - c
C) 1 - c; 2 - d; 3 - b
D) 1 - c; 2 - b; 3 - a
E) 1 - a; 2 - c; 3 - b
16. Uyğunluğu tapın:
1 - İzahlı - illüstrativ təlim növü tətbiq olunur
2 - Mənimsəmə prosesinin quruluşuna daxildir
74
3 - Öyrənmə dedikdə başa düşülür
a - Qavrama, anlama, ümumiləşdirmə, möhkəmlətmə, tətbiqetmə
b - İzahetmə metodu əyani vasitələrdən istifadə etməklə tətbiq olunur
c - Keçilən materialı mənimsəmək üçün şagirdlərin fəaliyyəti başa düşülür
A) 1 - b; 2 - a; 3 - c
B) 1 - a; 2 - b; 3 - c
C) 1 - c; 2 - d; 3 - b
D) 1 - c; 2 - b; 3 - a
E) 1 - a; 2 - c; 3 - b
17. Uyğunluğu tapın:
1 - Anlama əsaslanır
2 - Təlim amilləri dedikdə nə başa düşülür?
3 - Şəxsiyətyönümlü təhsil
a - Təlim prosesinin gedişinə və nəticələrinə təsir edən səbəblər
b - Yeni təsəvvürlərin əvvəl mənimsənilmiş biliklər sistemi ilə əlaqəsinə
c - Təhsil prosesinin əsas sərvəti olan şagirdə yönəldilmiş təhsil
A) 1 - b; 2 - a; 3 - c
B) 1 - a; 2 - b; 3 - c
C) 1 - c; 2 - d; 3 - b
D) 1 - c; 2 - b; 3 - a
E) 1 - a; 2 - c; 3 - b
18. Uyğunluğu tapın:
1 - Təlim prosesinin əsas komponentləri bu variantda düzgün göstərilmişdir
2 - Təlim üçün bu əlamətlər xarakterikdir
3 - Başlıca didaktik kateqoriyalardır
a - İkitərəfli xarakter, müəllimlərin və şagirdlərin birgə fəaliyyəti, müəllim tərəfindən
rəhbərlik, şagirdlərin təhsil - tərbiyəsini, inkişafını və formalaşmasını plana uyğun
surətdə təşkil və idarə etmək və s.
75
b - Məqsəd, vəzifə, üsul, vasitə, təlimin təşkili forması, əldə edilmiş nəticə
c - təhsil sistemi, təhsilin məzmunu , təhsil prosesi, təlimin prinsipləri və s.
A) 1 - b; 2 - a; 3 - c
B) 1 - a; 2 - b; 3 - c
C) 1 - c; 2 - d; 3 - b
D) 1 - c; 2 - b; 3 - a
E) 1 - a; 2 - c; 3 - b
19. Özünütərbiyə hansı məqsədlə başlayır?
A) obyektin öz hərəkətlərini arzu olunan motiv kimi dərk etməsi məqsədilə
B) başqalarının hərəkət və davranışına müsbət təsir etmək məqsədilə
C) kollektiv fəaliyyətdə yaxından iştirak etmək məqsədilə məqsədilə
D) başqalarından fərqlənmək məqsədilə
E) özünüdərk məqsədilə
20. Tərbiyə prosesində mərhələləri qeyd edin.
1 - şəxsi təcrübə
2 - şagirdlərin ümumi norma və tələblərlə tanış edilməsi
3 - inkişaf istiqamətləri
4 - münasibətlərin formalaşdırılması
5 - şəxsiyyətin ümumi istiqamətinin formalaşdırılması
6 - baxış və inamın yaradılması.
A) 2; 4; 5; 6;
B) 1; 3; 4; 5
C) 2; 3; 1; 6
D) 4; 5; 6; 2
E) 5; 4; 3; 1
21. Yenidəntərbiyədə yaxşı nəticələrə nail olmaq şərtləri.
1 - uşaqla əməkdaşlıq şəraiti yaratmaq
76
2 - uşağın öz gücünə inam doğurmaq
3 - uşaqları sərbəst buraxmaq
4 - tərbiyə işinə nəzarət
5 - yeri gəldikdə cəza tətbiq etmək
6 - zərərli keyfiyyətləri doğuran səbəbləri öyrənmək.
A) 1; 2; 4; 6
B) 3; 4; 5; 6
C) 1; 3; 5; 6
D) 2; 3; 4; 1
E) 5; 6; 2; 4
22. Tərbiyənin məzmunun əlamətlərini seçin.
1 - məqsədyönlülük
2 - yanaşma şəraiti
3 - sosial - mədəni dəyərlərə müvafiqlik
4 - şəxsiyyətin formalaşması
5 - təşkil olunan tərbiyə sisteminin mövcudluğu.
A) 1; 3; 5
B) 1; 2; 3
C) 2; 1; 3
D) 5; 4; 2
E) 4; 2; 5
23. Tərbiyə prosesinin dialektikasının bağlı olduğu amillər:
1 - tərbiyə prosesinin mürəkkəbliyi
2 - daxili ziddiyyətlər
3 - xarici ziddiyyətlər
4 - inkişafetdirici funksiya
77
5 - təhsilləndirici funksiya.
A) 1; 2
B) 2; 3
C) 1; 5
D) 3; 4
E) 2; 5
24. Tərbiyədə xarici ziddiyyətləri seçin.
1 - cəmiyyətin tələbi ilə tərbiyə səviyyəsi arasında
2 - vərdiş və adətlərlə yeni formalaşdırılan keyfiyyət
3 - pedaqoji və sosial təsirlər arasında
4 - uşağın daxili səyi, meyl, marağı
5 - ictimai maraqlarla şəxsi maraqlar arasında
6 - tərbiyə olunanla tərbiyə edən səviyyəsi və imkanları arasında.
A) 1; 3; 5
B) 1; 2; 6
C) 2; 4; 6
D) 3; 5; 1
E) 4; 5; 3
25. Müasir məktəbdə tərbiyə prosesinin vəzifələrini qeyd edin.
1 - tərbiyə fəaliyyətinin formaları
2 - şəxsiyyətin imkanlarının tam və bütöv formalaşması
3 - ümumbəşəri dəyərlər əsasında şəxsiyyətin ahəngdar formalaşmasına
4 - tətbiq olunan metodlar
5 - məktəblilərin elm, mədəniyyət, incəsənət sahəsində ictimai dəyərlərə
yiyələnməyə.
A) 2; 3; 5
B) 4; 2; 1
78
C) 1; 2; 3
D) 4; 3; 1
E) 2; 4; 5
26. Özünütərbiyənin üsul və vasitələrini qeyd edin:
1 - özünüdərketmə
2 - praktik hazırlıq
3 - məsuliyyət hissi
4 - özünümüşahidə
5 - özünüməcburetmə
6 - yoldaşlarını müşahidə etmək
7 - özünütənqid
8 - özünüqiymətləndirmə.
A) 1; 4; 5; 7; 8
B) 2; 3; 5; 6; 8
C) 1; 2; 3; 4; 5
D) 7; 5; 3; 2; 1
E) 6; 1; 4 3; 5
27. Özünütəlqinin əsas əlamətlərini seçin.
1 - hissə və düşüncələri idarə etmək
2 - yoldaşlarını idarə etmək
3 - əməkdaşlıq yaratmaq
4 - rəftarınla davranışını idarə etmək
5 - əhval - ruhiyyəsini idarə etmək.
A) 1; 4; 5
B) 1; 2; 3
C) 4; 3; 2
D) 1; 4; 3
79
E) 5; 1; 2
28. Tərbiyə prosesinin mərhələlərinin ardıcıllığını göstərin.
1 - şagirdlərin ümumi norma və tələblərlə tanış edilməsi
2 - şəxsi təcrübəsi
3 - münasibətlərin formalaşdırılması
4 - inkişaf istiqamətləri
5 - baxış və inamın yaradılması
6 - şəxsiyyətin ümumi istiqamətinin formalaşdırılması.
A) 1; 3; 5; 6
B) 3; 2; 4; 5
C) 1; 2; 4; 6
D) 5; 6; 4; 3
E) 6; 4; 2; 1
29. Tərbiyənin hansı zəmində baş verməsinin ardıcıllığını göstərin.
1 - ictimai mühit
2 - ictimai münasibətlər
3 - prosesin səmərəliliyi
4 - ümumi normalar
5 - tərbiyə olunanların şəxsi təcrübəsi
6 - şəxsiyətin formalaşması
A) 1; 2; 5
B) 2; 3; 4
C) 3; 4; 5
D) 5; 6; 1
E) 2; 4; 6
30. Təhsil - tərbiyə prosesinə daxil olanların ardıcıllığını göstərin.
1 - didaktik oyunlar
80
2 - şəxsiyyətə edilən xarici təsir
3 - özünütəhsil
4 - tədris fəaliyyəti
5 - özünütərbiyə.
A) 2; 3; 5
B) 1; 3; 5
C) 3; 2; 4
D) 2; 4; 5
E) 1; 4; 3
31. Təhsil - tərbiyə prosesinin xüsusiyyətlərini ardıcıllığını göstərin:
1 - məqsədyönlü
2 - çoxamilli, mürəkkəb
3 - siyasi
4 - ziddiyyətli
5 - uzunsürən fasiləli
6 - inkişaf istiqamətləri
7 - kompleks
8 - dəyişkən, ikitərəfli.
A) 1; 2; 5; 7; 8
B) 2; 3; 4; 5; 6
C) 1; 3; 4; 7; 8
D) 3; 2; 1; 8; 7
E) 4; 3; 5; 6; 7
32. Daxili ziddiyyətlərin yaratdığı uyğunsuzluğun aradan qaldırılması ardıcıllığını
göstərin.
1 - uzunsürən
2 - şəxsiyyətin fəaliyyətindən
81
3 - inkişaf istiqamətlərindən
4 - fəallığından
5 - sosial təcrübəsindən
6 - həyat mövqeyindən.
A) 2; 4; 6
B) 1; 3; 5
C) 1; 2; 4
D) 2; 3; 6
E) 5; 4; 2.
33. Tərbiyə prosesinin strukturunun mərhələlərinin ardıcıllığını göstərin.
1 - tərbiyə prosesinin məzmunu
2 - tərbiyə alanın tələb olunan davranış norma və qaydalarını başa düşməsi
3 - tərbiyə prosesinə sistemli yanaşma
4 - şəxsiyyətin hüquq və vəzifələrinə müvafiq
5 - biliklərin əqidəyə çevrilməsi
6 - hisslərin formalaşması.
A) 2; 5; 6
B) 1; 2; 3
C) 2; 3; 4
D) 2; 4; 6
E) 4; 5; 6
34. Tərbiyə prosesini dinamikada öyrənmək üçün ardıcıllığını göstərin.
1 - nə vaxt meydana gəldiyi
2 - davranışın korreksiyası
3 - fəaliyyətin formalaşması
4 - təşəkkülü
5 - sosial tələbləri nəzərə almaqla
82
6 - inkişaf yollarını müəyyənləşdirmək.
A) 1; 4; 6
B) 2; 4; 5
C) 3; 4; 5
D) 3; 1; 6
E) 1; 3; 5
35. Tərbiyə prosesi sisteminin modeli hansı meyarlara əsasən qurulduğunun
ardıcıllığını göstərin.
1 - məqsəd, vəzifələr
2 - ümumbəşəri dəyərlər
3 - məzmun, mühit
4 - metod, formalar
5 - fərdi, ictimai şüur
6 - cəmiyyətin yeniləşməsi
7 - prosesin inkişaf mərhələləri.
A) 1; 3; 4; 7
B) 2; 4; 5; 6
C) 3; 4; 6; 7
D) 2; 1; 5; 6
E) 7; 5; 2; 1
36. Özünütərbiyənin vasitələrini və onların arasındakı uyğunluğu tapın.
1 - Özünümüdafiə.
2 - Özünüdərketmə.
3 - Özünütəlqin.
a - özünütərbiyəyə ehtiyac - şəxsiyyətinin yüksək formasıdır.
b - insanın öz əhval - ruhiyyəsini, ovqatını, psixi vəziyyətini dərk etmək üçün öz
hisslərini, davranışını müşahidə etmək.
83
c - insanın öz mənliyini, qabiliyyətini, rəftar və davranışını, hiss və düşüncələrini
dərk edib qiymətləndirməsidir.
d - insanın bütövlükdə rəftar və davranışını məqsədyönlü istiqamətdə idarə etmək,
yaxud tənzimləmək üçün öz psixikasına təsir göstərməsidir.
e - iradəsiz adam özünütəlqindən istifadə edə bilmir və özünütərbiyədə passiv olur.
A) 1 - b; 2 - c; 3 - d
B) 1 - c; 2 - a; 3 - b
C) 1 - d; 2 - e; 3 - a
D) 1 - e; 2 - d; 3 - c
E) 1 - a; 2 - b; 3 - e
37. Pedaqogikada tərbiyə anlayışları və onlar arasındakı uyğunluqları tapın.
1 - Tərbiyə
2 - Özünütərbiyə
3 - Yenidən tərbiyə
a - yaranmış mənfi keyfiyyətləri aradan qaldırmaq, əvəzində müsbət sifətlər
aşılamaq;
b - uşaq mühitin mənfi təsirinə məruz qaldıqda korlanır, xoşagəlməz keyfiyyətlərə
yiyələnir;
c - özünütərbiyənin mahiyyəti, məzmunu, üsul və vasitələri müxtəlif yaş
dövrlərində fərqli olur;
d - adamın özünü saflaşdırmasıdır - xarakterini müsbət mənada dəyişmək, öz
üzərində məqsədyönlü işləməkdir;
e - tərbiyənin əsas tərkib hissələrini birləşdirir və onların hər birinin məqsədi,
məzmunu və vəzifələri var və onlar bir - birilə sıx əlaqədədirlər.
A) 1 - e; 2 - d; 3 - a
B) 1 - b; 2 - c; 3 - d
C) 1 - a; 2 - b; 3 - e
84
D) 1 - c; 2 - a; 3 - b
E) 1 - d; 2 - e; 3 - c
38. Yenidən tərbiyə prosesində yaxşı nəticəyə nail olmaq şərtləri və onlar arasındakı
uyğunluğu tapın.
1 - Tərbiyə prosesində stimullaşdırıcı üsullar.
2 - Tərbiyə prinsiplərindən istifadə olunması.
3 - Uşaqla əməkdaşlıq.
a - mənfi təsirləri aradan qaldırmaq optimal vasitələri müəyyənləşdirib tətbiq etmək.
b - rəğbətləndirmə, nümunə, tələb və s. istifadə.
c - nikbinlik, hörmət və tələbkarlıq.
d - şagirdə yüksək mənəvi nümunə göstərmək, “subyekt - subyekt”münasibətini
daima gözləmək.
e - uşaqda zərərli keyfiyyətləri doğuran səbəbləri öyrənmək.
A) 1 - b; 2 - c; 3 - d
B) 1 - a; 2 - b; 3 - c
C) 1 - d; 2 - c; 3 - a
D) 1 - c; 2 - e; 3 - b
E) 1 - c; 2 - b; 3 - e
39. Tərbiyə prosesinin strukturunu və onlar arasındakı uyğunluğu tapın:
1 - Tərbiyə alanın tələb olunan davranış norma və qaydalarını başa düşməsi.
2 - Biliklərin əqidəyə çevrilməsi.
3 - Hisslərin formalaşması.
a - şagirdləri norma və tələblərlə tanış etmək.
b - şagirdlərin qabiliyyət və maraqlarının inkişafını təmin etmək.
c - əqidə hər bir insanın fəaliyyətində mühüm rol oynayır.
d - şagirdlərdə baxış və əqidələri formalaşdırmaq.
e - şəxziyyətin ümumi istiqamətiniformalaşdırmaq.
A) 1 - a; 2 - d; 3 - e
85
B) 1 - d; 2 - c; 3 - e
C) 1 - e; 2 - a; 3 - b
D) 1 - b; 2 - c; 3 - a
E) 1 - c; 2 - b; 3 - d