DİQQƏT! DİQQƏT! Hörmətli İstifadəçilər!MÜƏLLİF HÜQUQLARI QORUNUR!Bloq yazarının İCAZƏSİ olmadan, bloqdakı materiallar elektron və ya kağız üzərində ÇOXALDILA BİLMƏZ! Həmçinin bloqdakı materiallardan KOMMERSİYA məqsədi ilə istifadə edilə BİLMƏZ!Materialların şəkillərinin çəkilərək paylaşılması QADAĞANDIR!

21 Ekim 2015 Çarşamba

Qarabağ mənim əzəli yurdum

Bayramova Leyla Bəhman
e-mail: 86.leyla@mail.ru

Qarabağ mənim əzəli yurdum
Qarabağ
Qarabağ
Bu deyimi oxuduqda, bu deyim səsləndiyi zaman, ürəklər sızıldayır. Gözlərdə yaş donur. Qarabağım. Bəxti qara bağım. Taleyin niyə acı oldu?
-         Hanı sənin gözəl oylaqlarında qaçan, oynayan ayağı yalın əylənən uşaqların?
-         Hanı sənin meşələrində ürək oxşayan , cəh-cəh vuran bülbüllərin?
-         Hanı sənin dünyanın heç bucağında bitməyən xarı bülbülün?
-         Hanı, hanı sənin, gülərüzlü, mehriban, igidliyi ilə dillərdə gəzən igid əhalin hanı?
-         Bəs deyilmi sənsizlik?
-         Bəs deyilmi bu qədər acı?
-         Bəs deyilmi bu qədər düşmən ayağının qucağındakı izləri?
Bilirəm, bilirəm o izlər səni necə incidir. Az qalıb. Sənə qovuşacağım günə az qalıb.  Pis günün ömrü az olub deyir atalarımız.
         İllər öncə, illər öncə ayırdılar Qarabağı Azərbaycanımdan. Parçaladırlar Azərbaycanı. Qurdlar  körpə quzuya cumarcasına torpaqlarımıza hücum çəkdilər. O, qurdlar ki, bu gün bizim əzəli yurdumuz olan Qərbi Azərbaycanımızda özlərinə yurd salıb, dövlət yaradıblar.
Qarabağ Azərbaycanımızın ən qədim tarixi vilayəti idi. Lap qədimdən Arsak vilayəti adı ilə tanınan Qarabağ, Azərbaycanımızın canı idi.  Qarabağ adı da yaranarkən, heç yoxdan yaranmayıb. Bu tarixi vilayət təbii sərvətlərlə zəngin olduğundan , burada qara rəng mənasında yox, sıx, qalın, səfalı mənalarında işlənilmişdir. Strabonun qeydinə əsasən, yunanlar tərəfindən “Yevrop” adlandırılan bu şəhəri, parfiyalılar, “Arsak” adlandırmışlar. Qədim türk əlifbasının xüsusiyyətinə görə bu Erak (Arak)  yəni “ağ ərlər”  mənasında işlədilirdi.
Qarabağ  Azərbaycanda ilk insanın məskəni olmuşdur.  Bunu 1968-ci ildə tapılmış, 350-400 min il bundan əvvəl yaşamış , Azıxantropun, Azıx adamının alt çənə sümüyü sübut edir.
Qarabağın Azərbaycana məxsusluğunu sübut edən mənbələr çoxdur. Hətta, ümümtürk dünyasının tərcümeyi –hal olan şifahi xalq ədəbiyyatı nümunəmiz “ Kitabi Dədə Qorqud dastanı da bunu sübut edir.  Qarabağın oğuz türklərinə məxsus olduğunu sübut edən digər bir abidə Oğuz xaqanının  Qarabağ ərəzisində dəfn edildiyi qəbir abidəsi ola bilər.
Azərbaycan ərazisində 1501-ci ildə yaradılmış mərkəzləşdirilmiş dövlət olan Səfəvilər dövləti, 4 bəylərbəylik yaratmışdılar ki, o bəylərbəyliyin biri mərkəzi Gəncə şəhəri olan Qarabağ bəylərbəyliyi idi. Qarabağ bəylərbəyliyində Azərbaycanlılarla yanaşı, digər tayfaların yaşaması daha sonra bu bölgəyə olan iddiaların artmasına səbəb oldu. Burada qeydə alınan toponomik adların 1,3 mindən çoxu azərbaycanlılara məxsus idi. Səfəvi dövləti zəifləyən ərəfədə, Azərbaycanın Qarabağ vilayəti , İranın, Osmanlıların, Rusiyanın müharibə meydanına çevrilmişdir. Burada Osmanlıların bir nüddət Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmaları, bir müddət Azərbaycanda idarəetmədə rol oynadmaqlarə özlərinə məxsus idarəetmə dəftərləri, ( tarixdə Osmanlı dəftərləri kimi tanınır) tərtib edilmiş və bu dəftərlərdə azərbaycanlıların Qarabağın əsas əhalisi olmasını sübut edir.
Bu dəftərlərdə qeyd edilmiş məlumata görə Qaarabağın ümumi əhalisi 122 min nəfər idi ki, onun 80,3 min nəfərini ( 66 %) azərbaycanlılar təşkil edirdi. 37,8 min nəfərini (31%) ermənilər təşkil edirdi, hansı ki bu ermənilər, sonradan qriqorianlaşdırılmış və erməniləşdirilmiş alban əhalisi olmuşdur. 3,7 min nəfərini isə (3,1 %) kürdlər təşkil edirdi.
Rusiyanın, əzəldən Azərbaycanın qədim ərazisi olan Qarabağa marağı olduğundan, bu ərazi ilə əlaqəni kəsmir və hər zaman daxili işlərinə qarışmağa çalışırdı. Qarabağda yaşayan qriqorianlaşdırılmış alban əhalisindən istifadə etəməklə siyasi vəziyyəti gərginləşdirməyə çalışırdı. Qarabağda yaşayan ermənilərin bir hissəsi aborigenlərdirlər, qədim albanların nəsilləridir. Onlar üçün Azərbaycan torpağı təqiblərdən və təhdidlərdən qorunmaq üçün sığınacaq olmuşdur.
Çar Rusiyası nəinki erməniləri Qarabağda dövlət yaratmaları üçün himayə edir, eyni zamanda XVIII əsrdən bu əraziyə olan düşmənçilik münasibətlərini sübut etməyə başladılar. Ermənilərin, Rusiya və İran ərazisindən Azərbaycan ərzisinə köçürülməsi, Qarabağda yerləşdirilməsi, təsadüfi hadisə deyildi.
Məqsədli şəkildə planlaşdırılmış, erməni-rus münasibətlərinin qeyri qanuni nəticəsi idi. Ermənilər və ruslar öz tarixi ədəbiyyatlarında  Azərbaycana və Qarabağ əraizisinə olan məkrli siyasətlərini pərdələyirdilər.  Guya bu əraziyə ticarət məqsədilə gəlirlərmiş. Ancaq, hər gəlişlərində Azərbaycanda olan, xristian əhalisinin qüvvəsindən, eləcə də qriqorianlaşdırılmış alban əhalisindən istifad etməklə, Azəarbyacanı daxildən qurd kimi sümürürdülər.
Çar Rusiyasının XVIII əsrdə Azərbaycanın Xəzər sahili  vilayətlərini  istila etmələri ilə bu ərazilərə ermənilərin köçürülməsi sürətləndi.

Qarabağın alban əhalisinin qriqorianlaşması və erməniləşməsi uzun sürən bir tarixi proses olmuşdur. Qarabağın dağlıq hissəsinin xristian əhalisi rus çarı I Pyotra məktubunda özlərini alban adlandırmışdılar.  Bu sübut edir ki, onlar hələ XVIII əsrin əvvəllərində özlərini erməni hesab etmirdilər.
Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələri adı ilə tarixə düşmüş müqavilələr Azərbaycanın həyatında ən ağır iz buraxmışdır.
I Pyotrun bu siyasi xətti onun varisləri tərəfindən sonrakı bir əsr ərzində davam etdirildi. 1804-1813-cü illər Rus-İran müharibəsində Rusiyanın qələbəsi və Azərbaycanı parçalayan “Gülüstan müqaviləsi” ermənilərin köçürülməsi və birləşdirilməsini bir daha qəti şəkildə irəli sürdü. 1826-1828-ci illər Rus-İran müharibəsinin gedişində İrəvan tutulduqdan sonra bu plan həyata keçirilməyə başladı. Erməni katalikosu Nerses Aştaraketsi köçürmə haqqında layihə hazırladı. A.S.Qriboyedov da bu planın hazırlanması və həyata keçirilməsində böyük rol oynadı. Hətta ermənilərin köçürülmələrini təşkil etmək üçün, Naxçıvan və İrəvan ərazilərində köçürmə komitələri də yaradılmışdı.  Qarabağ ərazisinə köçürülən ermənilər 6 il müddətinə vergi və mükəllfəiyyətlərdən azad edildirlər, İrandan alınan təzminat hesabına onlara vəsait verilirdi.
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsindən (Sənəd 3) sonra bu hal daha müntəzəm və məqsədyönlü xarakter alır. Ermənilərin İrandan Şimali Azərbaycana köçürülməsi həmin müqavilənin XV maddəsilə təsdiq olunurdu. Həmin maddəyə görə şah öhdəsinə götürürdü ki, ölkədə yaşayan məmur və sakinlərə bu gündən başlayaraq öz ailəsi ilə birlikdə İran vilayətindən Rusiyaya sərbəst keçmək, hökumət və yerli rəisliyin heç bir maneçiliyi olmadan onların satlıq malına və ya əmlakına, əşyalarına hər hansı gömrük və vergi qoyulmadan daşınan əmlakını aparmaq və satmaq üçün bir il vaxt verilir. Daşınmaz əmlaka gəldikdə isə, onun satılması və ya onun haqqında öz xoşuna sərəncam üçün beş illik müddət müəyyən edilir. Lakin bu bağışlanma qeyd olunan bir illik müddət başa çatanadək məhkəmə cəzası düşən günah və ya cinayət işləmiş adamlara şamil edilmir.
 Bu maddə İrandan ermənilərin kütləvi surətdə Şimali Azərbaycana, o cümlədən Qarabağa göçürülməsini təmin etmək üçün müqaviləyə daxil edilmişdi.
1829-cu il Ədirnə müqaviləsi ilə Osmanlı imperiyasından da ermənilərin yenicə işğal olunmuş Şimali Azərbayan ərazilərinə köçürülməsi həyata keçirilməyə başlayır. Ermənilərin köçürülməsinin əsas istiqamətlərindən biri Qarabağ torpaqları idi. Ermənilər sonralar köçürülmə "şərəfinə" Qarabağda abidələr ucaltmış, lakin XX yüzilliyin 80-ci illərində Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları qaldırdıqları zaman onları dağıtmışdılar
 Rəsmi məlumatlara əsasən, 1828-1830-cu illər arasında, cəmi 2 il ərzində, Şimali Azərbaycana, o cümlədən Qarabağa İrandan 40 min, Osmanlı imperiyasından 90 min erməni köçürüldü. Qeyri-rəsmi erməni köçkünləri ilə birlikdə onların sayı 200 mini ötmüşdü. Köçürülmədən sonra Qarabağın etnik tərkibində ermənilərin sayı artmağa başladı.
Azərbaycana köçürülmüş ermənilər, kütləvi şəkildə Qarabağın dağlıq hissəsində məskunlaşdırılırdılar. Ermənilər çarizmin hərtərəfli dəstəyi ilə Qarabğın nəinki siyasi, eləcə də iqtisadi həyatında mövqelərini möhkəmləndirirdilər.
Ermənilərin əzəli bir xülyası vardı. “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq. Ermənilər çox keçmədən, Azərbaycanda “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq uğrunda mübarizəyə başladılar. Bu mübarizədə ermənilərə kömək edən Çar Rusiyası onların məkrli siyasətlərini reallaşdırmaları üçün, əlindən gələn köməyi əsirgəmirdi.
Həmin ideyanın əsas tərkib hissələrindən biri də Qarabağ, İrəvan, Naxçıvan və digər Azərbayan torpaqlarının yerli - azərbayanlı əhalisini məhv etmək və onların yaşadıqları torpaqları ələ keçirməkdən ibarət idi.
1905-ci ildən etibarən isə, ermənilərin bu siyasəti  şiddətləndi və vəhşicəsinə özünü göstərməyə başladı. Azərbaycan  xalqına qarşı kütləvi soyqrımlar törədildi. Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı soyqırım siyasəti Qarabağda daha faciəli şəkil aldı. Ermənilər, əsas qüvvələrini Cənubi Qafqazda cəmləşdirərək və çarizmin himayəsinə sığınaraq azərbaycanlılara qarşı soyqırımlarını davam etdirməyə başladılar.
1918-ci ilin martında Bakıda başlanan və bütün Azərbayanı əhatə edən yeni kütləvi soyqırımlar Azərbayan xalqına çox ağır zərbə vurdu. 
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması ilə Azərbaycan tarixində yeni dövr başlandı.
Ermənilər Qarabağı ələ keçirmək üçün əvvəllər başladıqları soyqırımlarını Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə də davam etdirdilər. Azərbaycan hökuməti yaranmış vəziyyəti nəzərə alaraq 1919-cu ilin yanvarında Şuşa, Cavanşir, Cəbrayıl və Zəngəzur qəzalarını əhatə edən Qarabağ general-qubernatorluğu yaratdı. X.Sultanov Qarabağ general-qubernatoru təyin edildi. Ermənistan (Ararat) Respublikasının Xarici işlər naziri S.Tiqranyan Qarabağ general-qubernatorluğu yaradılmasına etirazını bildirmiş, lakin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin cavabında bu etiraz əsassız hesab olunmuş və həmin ərazilərin Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olması göstərilmişdir.

Qarabağ general-qubernatoru ermənilərin ərazi iddiaları ilə yanaşı, əvvəlcə ingilislər, sonra isə amerikalılarla gərgin münasibətlər şəraitində fəaliyyət göstərməli oldu. Lakin ermənilər Qarabağ general-qubernatorluğu ərazisində sülh yaranmasına imkan vermədilər. 1919-cu ilin sonları, 1920-ci ilin yazında Zəngəzurda erməni-daşnak silahlı quldur dəstələri dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı basqınlar və kütləvi qırğınlar törətdilər.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Şuşada ermənilərin növbəti  silahlı qiyamlarından biri 1920-ci il martın 22-də baş verdi. Bu separatçı qiyam Azərbaycanı işğal etməyə hazırlaşan bolşeviklərin sifarişi ilə qaldırılmışdı.
Ermənilərin Qarabağda separatçı qiyamları,  törətdikləri vəhşiliklər və soyqırımlar, yeni yaranmış Müstəqil Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutunu sürətləndirdi.
         Başı bəlalı Qarabağım, hələ də işğal altındadır. Hələ də, düşmənin soyqırım əməlləri davam edir. Özlərinin qondarma soyqırımlarını dünyaya sübut etməyə çalışan ermənilərin Azərbaycanda törətdikləri soyqırımların hesabını kim verəcək?
Onlara dəstək olan Çar Rusiyasımı?
Ermənilər özlərimi?
Yoxsa hələ də onlara dəstək duran bəzi Avropa dövlətləri və qurumlarımı?


Bunu dəfələrlə sübut edirlər ki, heç yoxdan var etdikləri erməni dövlətinin  onların dəstəyi olmadan,  yaşayacaq durumu  yoxdur. Erməni dövləti bu gün müstəqil dövlət kimi fəaliyyət göstərsə də, onların xülyaları, sözügedən dövlətlərin onların başı üzərində olmasını, “başıqapazlı” bir dövlətə çevrilmələrini sübut edir.
atv.az-http://news.atv.az/news/social/20779-qaraba-menim-ezeli-yurdum

0 yorum:

Yorum Gönder

Paylaşımlar ilə bağlı fikirlərinizi bildirə və sizi maraqlandıran sualları ünvanlaya bilərsiniz.

Məşhur Postlar

Səhifələr

Vacib saytlar